Με αυτά τα θερμά λόγια ο κορυφαίος Jose Antonio, διευθυντής και πάλι του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας, προλογίζει την πανευρωπαϊκή- επετειακή περιοδεία ενός από τα πιο σημαντικά χορευτικά συγκροτήματα του 20ου αιώνα που κρατά στα χέρια του - και στα πόδια του - ένα μοναδικό θησαυρό του ισπανικού πολιτισμού: το φλαμένκο.
Ναι! Είναι αλήθεια! Το BALLET NACIONAL DE ESPANA ξανάρχεται στην Ελλάδα, όπου στο παρελθόν είχε γνωρίσει την αποθέωση. Με νέες
χορογραφίες αυτήν τη φορά, συμπεριέλαβε την Αθήνα στην μεγάλη περιοδεία για τα 30 χρόνια από την ίδρυση του, δύο μήνες μόλις μετά την έναρξη των επισήμων εκδηλώσεων με 5 sold out παραστάσεις στο Teatro Real της Μαδρίτης (1,2,4,5,7 Μαρτίου). Την Παρασκευή 9, το Σάββατο 10 και την Κυριακή 11 Μαΐου, το άρωμα, το πάθος, το απόσταγμα ψυχής της Ανδαλουσίας θα πλημμυρίσουν το Παλλάς για τρεις νύχτες μνήμης και γιορτής. Με 45 χορευτές και ζωντανή ορχήστρα, για πρώτη φορά επί σκηνής σε τρεις μοναδικές παραστάσεις.
Το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας ανανεωμένο, αλλά ταυτόχρονα ώριμο, παρουσιάζει αυτή την περίοδο, για πρώτη φορά έξω από την πατρίδα του, ένα τρίπτυχο έργο τρία υπερθεάματα φλαμένκο σε ένα, με τον γενικό τίτλο "Sevilla - Madrid - Sevilla", που έκανε πρεμιέρα στο Teatro de la Zarzuela της Μαδρίτης στις 15 Μαρτίου του 2007.
Τρεις χορογραφίες, τρία στυλ, τρία διαφορετικά τοπία του Ισπανικού χορού σήμερα, μας δείχνουν τα μονοπάτια της ιστορίας του. Ο Jose Antonio και η διοίκηση του εθνικού συγκροτήματος επέλεξαν ανάμεσα στα άλλα για τα 30 του χρόνια, να προσκαλέσουν τρεις χορογράφους με εμφανείς διαφορές και προσεγγίσεις στη δουλειά τους, για να δημιουργήσουν το μεγαλειώδες χορογραφικό τρίπτυχο, που θα προτείνει το μέλλον του φλαμένκο περικλείοντας ταυτόχρονα, ολοζώντανο το παρελθόν του.
Επιλέχθηκαν λοιπόν τρεις δημιουργοί με καλό κοντράστ στη σκέψη και στην ένταση: ο χορευτής φλαμένκο Fernando Romero από τη Σεβίλλη, βοηθός διευθυντή του Ballet Nacional de Espana, συμβάλει με το έργο Caprichos. O Angel Rojas και ο Carlos Rodriguez ιδρυτές του Nuevo Ballet Espanol, προσφέρουν το έργο Dualia ενώ ο Antonio Canales συνεργάζεται με το μπαλέτο για έκτη φορά υπογράφοντας το έργο Cambalache.Με λέξεις όπως: λαμπρό, εμπνευσμένο, συναρπαστικό, εκφραστικό, άριστο ο ισπανικός Τύπος (El Pais, El Mundo, ABC) υποδέχτηκαν το νέο έργο, αυτή "τη γιορτή χορού", όπου "οι εναλλαγές των χορογραφιών, απεικονίζουν τη χρωματικότητα του φλαμένκο και του ισπανικού χορού" καθιστώντας το Μπαλέτο, "μοναδικό σε όλο τον κόσμο".
Θα ήθελα το γεγονός αυτό, να είναι μια ευτυχής αφορμή να γιορτάσουμε και να φέρουμε κοντά μας τους πάντες, ‘‘οπαδούς’’, επαγγελματίες και λάτρεις του χορού. Θα επωφεληθούμε από την ευκαιρία και θα διαδώσουμε, θα προωθήσουμε την πλατιά κληρονομιά του ιστορικού μας ρεπερτορίου... κλείνει το χαιρετισμό του ο Jose Antonio.
Τι: BALLET NACIONAL DE ESPAÑA - "SEVILLA-MADRID-SEVILLA"
Πού: Θέατρο ΠΑΛΛΑΣ (CityLink Βουκουρεστίου 5, 10564 Αθήνα)
Πότε: 9, 10, 11 Μαΐου 2008, ώρα 21:00
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: €95, €75, €60, €45, €35
Η ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΑΡΧΙΣΕ: Βουκουρεστίου 5, Αθήνα, Τηλ.: 210-3213100
Ημέρες και ώρες λειτουργίας ταμείων: Δευτέρα έως Σάββατο, 9.00 ? 20.00 Για αγορά εισιτηρίων με πιστωτική κάρτα: 210 8108181 // Για κρατήσεις μέσω Internet www.ellthea.gr // Και στη FNAC (The Mall).
Τριάντα χρόνια κλείνει τον Οκτώβριο το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας. Με ποιον τρόπο θα γιορταστούν;
«Κάθε επέτειος μας δίνει την αφορμή να δούμε ξανά το παρελθόν μας, αλλά
κυρίως να σχεδιάσουμε το μέλλον. Το τρίπτυχο πρόγραμμα που θα
παρουσιάσουμε στην Αθήνα πατάει σε κλασικές φόρμες αφομοιώνοντας αρκετά
νεωτεριστικά στοιχεία. Μ' αυτό ξεκινήσαμε τη χρονιά στο Βασιλικό
Θέατρο. Στα επίσημα γενέθλια τον Οκτώβριο, συμπεριλαμβάνεται η
καινούργια μου χορογραφία που θα παρουσιαστεί σε θέατρα της Ισπανίας,
αλλά και σε παγκόσμια περιοδεία την άνοιξη. Θα γίνει έκθεση με
κοστούμια και κειμήλια από την ιστορία του μπαλέτου, μια έκδοση βιβλίου
με σχέδια κοστουμιών, μια ανασκόπηση από την Escuela Bolera με τις πιο
γνωστές χορογραφίες του Μπαλέτου μας. Τέλος θ' αποδοθεί φόρος τιμής
στον ιδρυτή του μπαλέτου, το μαέστρο Αντόνιο Γκάδες με την
επαναπαρουσίαση της χορογραφίας του "Ματωμένος Γάμος"».
Εχετε διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής από το '86 έως το '92 και
από το 2004 έως σήμερα. Πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα, οι
προτεραιότητες;
«Στη διάρκεια των 12 τελευταίων ετών έχουν προκύψει πολλές αλλαγές, και
όχι μόνο στον τρόπο καλλιτεχνικής διοίκησης. Μια νέα γενιά έχει
αναδειχτεί. Η κύρια διαφορά είναι ότι τώρα το Μπαλέτο έχει ως
χαρακτηριστικό μια πολύ νέα σε ηλικία ομάδα, η οποία έχει μοναδική
ικανότητα να παρουσιάζει μεγάλα θεάματα. Αυτός ήταν και ο λόγος που
δέχτηκα την πρόκληση να ηγηθώ του Μπαλέτου ξανά. Οι προτεραιότητές μου
έχουν διαφοροποιηθεί, σύμφωνα με τα νέα ενδιαφέροντα και στοιχεία της
εποχής μας. Στην εποχή μας, υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι με ταλέντο
που εκτοξεύονται, χωρίς να έχουν την επαφή με τους μεγάλους μαέστρους
των προηγούμενων γενεών».
Η ονομασία του προγράμματος «Σεβίλη - Μαδρίτη - Σεβίλη» που θα δούμε στην Αθήνα πώς προέκυψε;
«Εδωσα τον τίτλο αυτό ορμώμενος από τον τόπο γέννησης των χορογράφων
που δημιούργησαν το κάθε κομμάτι. Ο Φερνάντο Ρομέρο και ο Αντόνιο
Κανάλες κατάγονται από τη Σεβίλη, οι Ρόχας και Ροντρίγκεζ από τη
Μαδρίτη. Ταυτόχρονα είναι δύο πόλεις που εκδηλώνουν τον σεβασμό τους
στο φλαμένκο και αντικατοπτρίζουν το πάθος του».
Ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο περίφημος Αντόνιο Γκάδες το
'78 με τον οποίο συνεργαστήκατε ως χορευτής. Τι το ξεχωριστό είχε και
έγινε ένας μύθος για την Ισπανία;
«Υπήρξε ένας αυστηρός καλλιτέχνης που ενέπνεε σεβασμό στους
επαγγελματίες και στο κοινό. Επιπλέον είχε τεράστια γνώση της
κουλτούρας του φλαμένκο και δημιούργησε μια αισθητική προσέγγιση που
ξεγύμνωνε τις φολκλόρ αποδόσεις. Δεν υπήρξε λαϊκιστής, αλλά ήταν πολύ
δημοφιλής, χάρη στην προσωπική του γοητεία και στην ικανότητά του ως
χορευτή. Ο κόσμος τον αγάπησε για την εντιμότητά του και την απλή
εμφάνιση των έργων του και των χαρακτήρων».
Συνεργαστήκατε με το σκηνοθέτη Κάρλος Σάουρα στην παράσταση «Σαλώμη»
με την Αϊντα Γκομέζ και στην ταινία «Ιμπέρια». Τι τον κάνει ξεχωριστό;
«Συνεργάστηκα επίσης μαζί του και στο έργο "Goya en Bordeos". Ο Σάουρα,
όπως ακριβώς και ο Γκάδες, με τη ματιά του και το τεράστιο υπόβαθρό
του, βοηθά στην προώθηση του ισπανικού χορού και της κουλτούρας του
φλαμένκο».
Στη μνήμη σας έχουν μείνει κάποιες ξεχωριστές στιγμές από τη χορευτική και χορογραφική σας καριέρα;
«Αφού με ρωτά μια εφημερίδα από την Αθήνα, είναι ευκαιρία να
υπογραμμίσω τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που νιώθει κάποιος χορευτής όταν
βρεθεί στο Ωδείον του Ηρώδου Αττικού. Μια αξέχαστη μαγεία! Είναι ο
χώρος που σε υποβάλλει, είναι το παρελθόν που σου προκαλεί δέος.
Βλέποντας τον Παρθενώνα είναι σαν να είναι καρφωμένα πάνω σου χιλιάδες
μάτια από την αρχαιότητα.
Μερικές ακόμα σημαντικές στιγμές που έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένες
στη μνήμη μου είναι: Οταν ήμουν γκεστ σταρ στη Σκάλα του Μιλάνου, όταν
συμμετείχα στη δημιουργία δύο χορευτικών συγκροτημάτων με τη σύζυγό
μου, την αξέχαστη Λουίζα Αράντα προσφέροντας εκτεταμένη υποδομή για τη
βοήθεια νέων χορευτών να βρουν χώρο στον κόσμο του χορού. Το να
διευθύνω δυο φορές το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας, το να ιδρύσω την
Compania Andaluza de Danza με την οποία έχω έρθει στην Αθήνα, καθώς και
το Centro Andaluza de Danza. Το να χορέψω και να κερδίσω με το Εθνικό
Μπαλέτο Ισπανίας το Critic's Award για την καλύτερη ξένη παραγωγή
(1988) στο New York Metropolitan Theatre. Το ότι έχω τιμηθεί από πολλά
κράτη όπως τη Ρωσία και την Αργεντινή και ότι έχω χορέψει στα
μεγαλύτερα θέατρα της Ευρώπης. Συγχωρήστε μου... την πολυλογία αλλά στα
57 μου χρόνια νιώθω τόσο γεμάτος.
Ως χορογράφος είχα το προνόμιο να δημιουργήσω χορογραφίες για τη
Ναταλία Μακάροβα, την Ορόρα Μπος, την Τρινιδάδ Σεβιγιάνο, τον Χούλιο
Μπόκα, την Κάρλα Φράτσι και τον Φαρούκ Ρουζιμάτοφ. Αισθάνομαι
υπερήφανος που είμαι ακόμη και σήμερα ενεργός και γεμάτος ενθουσιασμό,
με την αναγνώριση του κοινού και έχοντας λάβει το χρυσό μετάλλιο για
την προσφορά στις καλές τέχνες, που μου απονεμήθηκε από το υπουργείο
Πολιτισμού της Ισπανίας το 2005».
Πείτε μας μερικά βασικά στοιχεία για τον τρόπο λειτουργίας του Εθνικού Μπαλέτου Ισπανίας.
«Το δυναμικό του Μπαλέτου μας αποτελείται από 120 άτομα περίπου.
Διαθέτουμε ειδικό στούντιο το οποίο δέχεται με επιλογή χορευτές, που
για δύο χρόνια λαμβάνουν επαγγελματικά μαθήματα χορού. Το Εθνικό
Μπαλέτο Ισπανίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του υπουργείου Πολιτισμού
της Ισπανίας. Είναι δημόσιος φορέας και τα οικονομικά του καθορίζονται
κάθε χρόνο από τον προϋπολογισμό του κράτους.
Ο αριθμός προγραμμάτων του εξαρτάται από την περίοδο και από τις
υποχρεώσεις περιοδειών που έχει το Μπαλέτο ανά τον κόσμο. Η χορευτική
ομάδα που εμφανίζεται στην Ισπανία περιοδεύει και ανά τον κόσμο. Δεν
έχουμε χορευτές που εμφανίζονται μόνο στην Ισπανία ή το εξωτερικό όπως
κάνουν άλλες ομάδες στον κόσμο». *
ο φλαμένκο είναι περισσότερο συναίσθημα ή ένστικτο;
«Το φλαμένκο είναι τα πάντα, δεν βασίζεται σε ένα μοναδικό συναίσθημα.
Είναι ο πόνος, η ελευθερία, η κατάθλιψη, η ευτυχία, ο αισθησιασμός, η
αγάπη... Το φλαμένκο απορροφά την ενέργειά του από τη γη και χρειάζεται
σταθερή επαφή με αυτή, πιθανόν σε αντίθεση με τον κλασικό χορό στον
οποίο προσπάθεια είναι να πετάξεις».
Το τελετουργικό του φλαμένκο είναι καθορισμένο; Σηκώνει αυτοσχεδιασμό και εκμοντερνισμό;
«Οι χορευτές του φλαμένκο, κυρίως, προέρχονται από μια ειδική κοινωνική
ομάδα, κυρίως απόσταγμα από τον τσιγγάνικο πολιτισμό. Η ψυχή του
φλαμένκο είναι ο τρόπος που ένας λαός εκφράζει τον εαυτό του. Μέσα από
το φλαμένκο, βέβαια, δεν μπορούμε να παραμένουμε παγωμένοι στον χρόνο,
γι' αυτό και έχουν προστεθεί μοντέρνα στοιχεία. Ως μια ζώσα τέχνη, έχει
εξελιχθεί στον ίδιο βηματισμό με την κοινωνία που μας περιβάλλει. Δεν
παύει όμως να είναι ακριβές και αυστηρό. Μια πειθαρχημένη τέχνη που
απαιτεί τον σεβασμό του ατόμου που τη χρησιμοποιεί».
Τα πάθη του έρωτα είναι το κυρίαρχο θέμα των παραστάσεων του φλαμένκο;
«Εχει συχνά χρησιμοποιηθεί ως η μέγιστη έκφραση της κουλτούρας του
φλαμένκο. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές ιστορίες φλαμένκο με καλή απόδοση
και επιτυχία που δεν αναφέρονται στον έρωτα. Πολλές φορές μία καλή
παραγωγή χωρίς πλοκή, είναι το ίδιο σημαντική με μία που αφηγείται μια
ερωτική ιστορία».
Του Γιώργου Βιδάλη, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/05/2008
«Για μένα, το φλαμένκο και ο χορός γενικά, πρέπει να είναι μια φιλοσοφία ζωής, γιατί δεν είναι δυνατόν να κλειστεί κανείς σε ένα γκέτο χωρίς να έχει ιδέα του τι γίνεται εκεί έξω», υποστηρίζει ο γεννημένος στη Μαδρίτη τον Απρίλιο του 1951, Χοσέ Αντόνιο Ρουίθ. Υπήρξε διευθυντής του Εθνικού Μπαλέτου Ισπανίας από το 1986 έως το 1992, στο οποίο ξεκίνησε ως πρώτος χορευτής. Τώρα, από το 2004, διευθύνει και πάλι το μπαλέτο κι ασχολείται με την επαναφορά ξεχασμένων πλευρών της παράδοσης του ισπανικού χορού, διαιωνίζοντας στους νέους το πνεύμα που πήρε από τον δάσκαλό του: προώθηση του καινούργιου και σεβασμός στην παράδοση.
Το θέαμα φλαμένκο που θα δούμε στην Ελλάδα θα μπορέσει να ικανοποιήσει το κοινό στο σύνολό του; Δηλαδή, και τους πιο πρωτοποριακούς του στυλ, αλλά και τον παραδοσιακό κόσμο του φλαμένκο;
Μέσα στο φλαμένκο υπάρχουν αισθητικές που ανταποκρίνονται σε διαφορετικά ενδιαφέροντα και προτάσεις. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας είναι μια μορφή πολύ τεχνική. Από όλες τις απόψεις. Αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε τον χορό με σεβασμό, σαφήνεια και αναγνώριση, αν και αποτελεί ένα σχήμα στο οποίο ενυπάρχει το θεατρικό στοιχείο και ίσως να προσελκύσει ένα κομμάτι του κοινού, που δεν είναι υπερβολικά εξοικειωμένο με αυτόν.
Εχουν αλλάξει οι χορευτικές μορφές στον 20ό αιώνα;
Σκέφτομαι ότι ο χορευτής που γνωρίζει το παρελθόν, τη φυλή, τον αυθορμητισμό, την πρωτοβουλία, έχει ήδη περάσει στην ιστορία. Οι σημερινοί χορευτές, και υπάρχουν πολλοί καλοί ανάμεσα τους, είναι κάθε φορά λιγότερο αυθόρμητοι και πολύ περισσότερο συνειδητοί γνώστες. Συνδυάζουν το βιολί, χρησιμοποιούν το τσέλο, όργανα που παλαιότερα ήταν αδιανόητο να χρησιμοποιηθούν. Επιπλέον, και η ενδυμασία είναι διαφορετική. Στο Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας πριν από μερικά χρόνια κυριαρχούσε η απλή μορφή. Σήμερα χορεύουν πολύ καλά φλαμένκο, κάτι που θα πρέπει να έχει αξία, αν και το ίδιο βάρος θα πρέπει να δίνεται και στο να γίνεται δεκτή η «αποπλάνηση» από διαφορετικές προτάσεις, κάτι που οδηγεί πάντα στον εμπλουτισμό.
Είστε υπέρ αυτού του «εμπλουτισμού»;
Ολα έχουν εξελιχθεί... Σε αυτήν τη διαδικασία υπάρχουν και καλές αλλά και κακές πλευρές. Παλαιότερα, το να είναι κανείς χορευτής ήταν ένα σημείο αναφοράς και μια στάση ζωής. Οι άνθρωποι αναγνωρίζονταν στον δρόμο... Βέβαια, υπάρχει και το άλλο άκρο: οι νέοι χορευτές σήμερα θεωρούνται τραγουδιστές του χιπ-χοπ ή παίκτες του αμερικάνικου μπάσκετ.
Ποια είναι η γνώμη σας για αυτό;
Σίγουρα η αισθητική έχει χαθεί, έχει επικρατήσει η παγκοσμιοποίηση σε όλα. Και μπορεί η παγκοσμιοποίηση να προσφέρει στο ότι γίνονται διάφοροι «πειραματισμοί», «διάλογοι» και «μείξεις», αλλά ταυτόχρονα αυτό με ενοχλεί, γιατί οι αισθητικές συνδυάζονται μόνο με καθορισμένο περιβάλλον. Και εγώ ήμουν νέος και ένοχος, αλλά με την κατάλληλη προσωπικότητα. Δεν αφιερώθηκα στο να μιμούμαι χωρίς να έχω αντίληψη για το τι συμβαίνει εκεί έξω.
Χρειάζεται πολλή δύναμη για να διατηρηθεί η «αρχιτεκτονική» του ισπανικού χορού από το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας;
Αρκετή. Γιατί οι Ισπανοί πρέπει να θυσιάσουμε ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού μας. Μια από τις μεγαλύτερες απώλειες είναι το φολκλόρ. Είναι αδικία σε θεσμικό επίπεδο να μη στηρίξουμε το φολκλόρ, το οποίο δεν είναι το ίδιο με το φλαμένκο. Εχουν όμως αλληλοεπηρεαστεί...
Τι είναι το φλαμένκο για σας;
Μια μείξη εθνών, κουλτουρών, «ανταλλαγή» αιμάτων. Το φλαμένκο είναι πάθος, πόνος, η έκφραση ενός κομματιού της πατρίδας μου που έχει μετατραπεί σε παγκόσμια κληρονομιά. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα, αλλά έχουν ένα ένστικτο αρκετά ικανό για να ξέρουν τι λέει.
Η καστανιέτα είναι όργανο μουσικό ή στοιχείο φολκλόρ;
Πιστεύω πως είναι ένα όργανο φολκλορικό, το οποίο με ταλέντο θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα οποιοδήποτε μουσικό όργανο. Αλλά, αδιαμφισβήτητα, ένα κομμάτι της καστανιέτας συνδυάζεται με την κίνηση ενός καλού ερμηνευτή, ικανού να τη χτυπήσει με έναν τρόπο βιρτουόζικο. Εχει αξία να ξέρει να δημιουργεί ήχο που να προκαλεί συναισθήματα και να συνεισφέρει στην αρμονία και ειδικά στο πάθος. Είναι μια αξία που την χρησιμοποιείς, πολύ δυνατά, πολύ άνετα, από την οποία εκφράζεται ο πλούτος. Αυτό είναι που πετυχαίνει, με λίγα λόγια, το φλαμένκο.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ, Έθνος