«Απεριόριστη συγκινησιακή ικανότητα. Αυτό διαθέτει ο Montón και αυτό προσδίδει στο παίξιμό του έναν ρομαντισμό και μια εκφραστική δύναμη που ξεπερνάνε το σύνηθες. Το φλαμένκο –που τόσο έχει ανάγκη μια τέτοια αισθαντικότητα–, είναι γι’ αυτόν ούτε λίγο ούτε πολύ ένα τοπίο που εμπνέει και μια ωραία δικαιολογία για να γεννήσει όμορφες μελωδίες και μουσικές τόσο ιδιαίτερες που ο τρόπος που υφίστανται και ηχούν δε μας θυμίζει σε καμία περίπτωση τίποτα από αυτά που είχαμε ακούσει στο παρελθόν στο μουσικό σύμπαν του φλαμένκο.
Η εξαιρετική δημιουργική ικανότητά του του επιτρέπει, πέραν του να συνθέτει μουσική, να εφευρίσκει κόσμους όπου την κλαίει. Φτιάχνει με κάθε κομμάτι μια ιστορία με αρχή και τέλος, και παίζει με τρόπο γυμνό και ευάλωτο, σαν να μας μιλούσε σε προσωπικό επίπεδο.
Ελεύθερα ασκεί, σέβεται και ενισχύει τις ιδιαιτερότητές του σαν να επρόκειτο για θρησκεία. Τη δική του. Παραδομένος στην πιο αγνή ουσία.
Ο Montón παίζει με αγάπη και από αγάπη. Αγαπά, δημιουργεί και αναδημιουργεί τη μουσική χωρίς ποτέ να θέτει στον εαυτό του όρια, χωρίς να αναζητά ποτέ όνομα για τα πράγματα που ξεπηδούν από την ανεξάντλητη φαντασία του, αφήνοντας στον καθένα να τα ονομάσει όπως θέλει.»
Τα παραπάνω είπε η Mayte Martín, και αυτά μας φάνηκαν η καλύτερη εισαγωγή για να καταλάβουμε τόσο τον άνθρωπο όσο και τον κιθαρίστα José Luis Montón. Μαζί μας μίλησε για τις επιρροές του, για τις συνεργασίες του, για την επίσκεψή του στην Ελλάδα πριν λίγα χρόνια και τη συναυλία στην Κέρκυρα, καθώς και για το φλαμένκο ως κληρονομιά της ανθρωπότητας που αξίζει να γράφεται με φ κεφαλαίο.
Ispania.gr─ Ποιοι είναι οι δάσκαλοι της κιθάρας που περισσότερο σε έχουν επηρεάσει;
José Luis Montón─ O πρώτος μου δάσκαλος υπήρξε ο θείος μου ο Miguel, που ήταν ο πρώτος άνθρωπος που με έβαλε να κρατήσω την κιθάρα και μου δίδαξε τα βασικά. Μετά με πήγε σε έναν πιο προχωρημένο δάσκαλο, τον Paco Arrollo León, που μου άνοιξε τα μάτια σε σχέση με το τι σήμαινε το παίξιμο της πιο μοντέρνας κιθάρας φλαμένκο. Έπειτα μαθήτευσα κοντά στον Juan Trillas, έναν καταπληκτικό κλασικό κιθαρίστα ερωτευμένο με το φλαμένκο και μεγάλο συνθέτη με τρομερό ταλέντο, ο οποίος μου άνοιξε την ψυχή σε ήχους διαφορετικούς από τους συνηθισμένους. Αργότερα, με επηρέασαν πολλοί άνθρωποι, από πολύ διαφορετικές τάσεις, και αφέθηκα να παρασυρθώ από ό,τι ιδέα μου ερχόταν στο μυαλό έχοντας την τύχη να μοιράζομαι τη σκηνή με μεγάλους καλλιτέχνες που με έκαναν καλλιτεχνικά πιο πλούσιο και συνεχίζουν να το κάνουν. Είναι τύχη να κάνεις αυτό που σου αρέσει και να αρέσει.
I.─ Συνέθεσες και ηχογράφησες το δίσκο Flamenco Kids, ένα έργο που προορίστηκε συγκεκριμένα για να λειτουργήσει ως εισαγωγή στο φλαμένκο για παιδιά. Έχεις σκεφτεί τη δυνατότητα να ηχογραφήσεις έναν δίσκο που θα λειτουργήσει ως εισαγωγή στο φλαμένκο για ξένους;
J.L.M.─ Το πρότζεκτ Flamenco Kids γεννιέται μέσα από τις διδακτικές ενότητες της Teresa del Pozo για να δουλέψει με τα παιδιά πράγματα όπως η θεωρία του χρώματος, η αυτοεκτίμηση, η διαφορετικότητα, κ.λπ. Τα θέματα ήδη υπήρχαν κι εγώ τους έβαλα μουσική, και, αφού είμαι κιθαρίστας του φλαμένκο, βγήκε ένας δίσκος με φλαμένκο για παιδιά. Δεν αποσκοπούμε να διδάξουμε φλαμένκο· το φλαμένκο είναι το όργανο με το οποίο τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα και βγαίνουν από την παράσταση τραγουδώντας μια bulería ή alegrías χωρίς να το ξέρουν. Τα παιδιά μαθαίνουν πολύ σημαντικά πράγματα και το φλαμένκο γίνεται κτήμα τους σε επίπεδο ευαισθησίας χωρίς να γίνεται κάτι επίπονο που πρέπει να μάθουν. Το παιχνίδι είναι σημαντικό για να προσεγγίσει κανείς οτιδήποτε για πρώτη φορά.
Η ιδέα του δίσκου για ξένους μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα, δεν το είχα σκεφτεί ποτέ, αλλά θα ήταν πολύ καλό να βρεθούν πράγματα απλά και ειλικρινή για την κατανόηση του φλαμένκο. Δεν ξέρω αν θα το κάνω κάποια στιγμή, αλλά θα ήταν πολύ καλό να το κάνει κάποιος, επιπλέον για να προσεγγίσουν το φλαμένκο ως κάτι προσβάσιμο, αφαιρώντας λίγο από τον έξτρα μυστικισμό που κάνει πολύ κόσμο να το βλέπει ως κάτι το άφταστο.
I.─ Η επίσκεψη καλλιτεχνών του φλαμένκο στην Ελλάδα είναι αδιάκοπη εδώ και μερικά χρόνια. Είναι εμφανής η εξαιρετική ανταπόκριση που βρίσκει αυτό το μουσικό είδος στο ελληνικό κοινό. Το φλαμένκο το εξομοιώνουμε με το φάδο, την τζαζ και το μπλουζ… μουσικές που ανεξαρτήτως γλώσσας και χώρας δημιουργίας, για κάποιο μαγικό λόγο αγγίζουν όλη την ανθρωπότητα. Τι πιστεύεις ότι έχει το φλαμένκο, έτσι ώστε παρά το ιδιόμορφο της τέχνης του και το a priori μειονοτικό, να αρέσει παγκοσμίως και να μπορεί να αγγίζει την καρδιά ενός Ανδαλουσιανού, ενός Ινδού ή ενός Έλληνα;
J.L.M.─ Δεν είναι παράξενο που το φλαμένκο αρέσει στην Ελλάδα, ούτε γενικά σε όλη τη Μεσόγειο. Είναι από μόνο του μια μίξη πολιτισμών στην οποία η Μεσόγειος έχει το ρόλο της· και έχουμε την τύχη να έχει εμφανιστεί στην Ισπανία. Το φλαμένκο επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό την εξωστρέφεια και χρησιμεύει σε πολύ κόσμο για να εκφράσει κάθε είδους συναισθήματα, και φυσικά υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν να ταυτίζονται με αυτήν την έκφραση, γι’ αυτό πιστεύω ότι είναι τόσο παγκόσμιο.
I.─ Όντας ένας μουσικός διατεθειμένος να συνεργαστείς με καλλιτέχνες διαφορετικών ειδών (María Berasarte με φάδο, Hossam Ramzy με αραβική μουσική, Ara Malikian με κλασική, κ.λπ.) και ανοιχτός όσον αφορά τις συνθέσεις και τη μουσική σου, εκτός από το φλαμένκο, από πού αλλού αντλείς στοιχεία, τι είδος μουσικής ακούς πέρα από φλαμένκο;
J.L.M.─ Αντλώ στοιχεία από ό,τι συναντώ στο δρόμο, όλα μέχρι σήμερα ήταν προϊόν τύχης. Δεν είμαι μουσικόφιλος, δεν είναι μια μια από τις αγαπημένες μου απολαύσεις το να ακούω μουσική αλλά ούτε την ακούω για να ερευνήσω. Αυτό που μου αρέσει είναι να συνθέτω, να ενορχηστρώνω και να παίζω, οπότε όλα εξαρτώνται από αυτό που κάνω ή από το άτομο που γνωρίζω μια δεδομένη στιγμή.
I.─ Έχεις συνθέσει και έχεις παίξει πολλή μουσική για χορό (Παραστάσεις με τους María del Mar Moreno, Antonio ''El Pipa'', Belén Maya, Chanta la Mui…). Πού αισθάνεσαι καλύτερα; Όταν είσαι πρωταγωνιστής σε μια σκηνή παίζοντας μόνος ή στην πιο διακριτική θέση του μουσικού δημιουργού μιας παράστασης;
J.L.M.─ Αυτό που περισσότερο μου αρέσει είναι να παίζω μόνος μου πάνω στη σκηνή, αλλά πάντα απολαμβάνω οτιδήποτε κάνω, και πάντα μαθαίνω από όποιον συνάδελφο μου ζητήσει μια συνεργασία ή μια μουσική. Όλα αυτά αποτελούν μια ατελείωτη πηγή απ’ όπου προκύπτουν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που δε θα υπήρχαν αν αφοσιωνόμουν μόνο στις συναυλίες.
I.─ Είναι πολλές οι επαγγελματικές συνεργασίες σου με μουσικούς και τραγουδιστές από πολύ διαφορετικές χώρες. Έχεις σκεφτεί καμιά φορά την πιθανότητα να συνεργαστείς με κάποιον Έλληνα καλλιτέχνη;
J.L.M.─ Θα μου άρεσε πάρα πολύ να συνεργαστώ κάποια στιγμή με έναν Έλληνα καλλιτέχνη, αφού η ελληνική μουσική που έχω ακούσει μου αρέσει πολύ, και επίσης βρίσκεται πολύ κοντά στο αίσθημα του φλαμένκο.
I.─ Τι αναμνήσεις έχεις από την επίσκεψη και τη συναυλία στην Κέρκυρα μαζί με τη María Berasarte (φωνή) και τον Miguel Rodrigañez (κοντραμπάσο); Θα σου άρεσε να κάνεις περισσότερες εμφανίσεις στη χώρα μας;
J.L.M.─ Η παραμονή στην Κέρκυρα ήταν από εκείνα τα απίστευτα πράγματα που καμιά φορά συμβαίνουν στη ζωή: το μέρος όπου παίξαμε, η προσοχή που λάβαμε, το πόσο καλά φάγαμε, η επιτυχία της συναυλίας, η Κέρκυρα που είναι θεαματική... Φυσικά και θέλω να ξαναπαίξω στη χώρα σας, μόλις με φωνάξετε έρχομαι τρέχοντας [γέλια].
I.─ Πώς προέκυψε η συνεργασία σου με τη María Berasarte; Δουλέψατε μαζί στο πρότζεκτ La banda del aire και στο δίσκο De la felicidad (που βραβεύτηκε ως το Καλύτερο άλμπουμ νέων μουσικών στα Μουσικά Βραβεία του 2005). Υπάρχει ένα δούναι και λαβείν μεταξύ σας που αντέχει στο χρόνο…
J.L.M.─ Να, μια μέρα γνωριστήκαμε, κι εγώ κατάλαβα από τη στιγμή που άκουσα την πρώτη νότα στη φωνή της, ότι θα κάναμε πολλά πράγματα μαζί. Είναι πλάσμα προικισμένο τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο με ένα ξεχωριστό χάρισμα που κάνει τη ζωή μας πιο χαρούμενη. Βέβαια, είναι προφανές ότι είμαστε φίλοι και την αγαπώ πολύ, αλλά κέρδισε όλη αυτήν την αγάπη και αυτόν τον θαυμασμό με τις πράξεις της.
I.─ Πριν λίγο καιρό το φλαμένκο ανακηρύχθηκε Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Βλέπεις με καλό μάτι αυτήν την ανακήρυξη; Πιστεύεις ότι μπορεί να συμβάλλει στην προώθηση αυτού του μουσικού είδους;
J.L.M.─ Το φλαμένκο ήδη ήταν Κληρονομιά της Ανθρωπότητας, δεν πιστεύω όμως ότι πρόκειται για κάτι άυλο. Έχει ύλη, πυκνότητα, ανθρώπους σκορπισμένους σε όλο τον κόσμο που αφιερώνουν σε αυτό τη ζωή τους, από όλα τα έθνη, ανθρώπους που επιθυμούν να γευτούν, να αισθανθούν, να το κατανοήσουν σε νοητικό επίπεδο και στο πετσί τους επίσης. Δεν πιστεύω ότι έτσι λειτουργούν τα άυλα πράγματα. Το φλαμένκο είναι υπεράνω μόδας (ακόμα και αυτής του φλαμένκο), οπότε, όπως και να έχει, έδωσαν μια αναγνώριση που ελπίζω να ωφελήσει το φλαμένκο και να το ενισχύσει ως πολιτιστική δραστηριότητα για να μη χαθεί αυτή η τέχνη. Δεν πρέπει να χαθούν οι αναφορές της, και αυτό χρήζει βοήθειας πέρα από μόδες και του ό,τι είναι πολύ κουλ να λέμε ότι μας αρέσει το φλαμένκο. Για να το γνωρίσει κανείς σε σημείο να του αρέσει και να το απολαμβάνει σε βάθος, απαιτείται χρόνος και ευκαιρίες. Ελπίζω να καταφέρουμε να έχουμε λίγο και από τα δύο πράγματα.
Βιογραφία
O José Luis Montón γεννιέται στις 12 Σεπτεμβρίου του 1962 στη Βαρκελώνη. Ξεκινά τις μουσικές σπουδές του σε πολύ νεαρή ηλικία, και εξειδικεύεται στους ρυθμούς του φλαμένκο. Έχει δουλέψει με καλλιτέχνες ποιότητας πολύ διαφορετικών τάσεων όπως οι Antonio Canales, Kitflus, Mayte Martín, Carmen Cortés, El Indio Gitano, Juana Maya, Joaquín Grilo, Mariano Gruceta, Belén Maya, Belén Fernández, Antonio el Pipa, Israel Galván, Domingo Ortega, Adrián Galia, Joaquín Ruiz, Javier Latorre, Chano Domínguez, Horst Sohm, Toto Blanke και Hossam Ramzey, μεταξύ άλλων.
1989: Α’ Βραβείο στο Διεθνή Διαγωνισμό της Βαρκελώνης και της Νιμ (Γαλλία).
1993: O Κύκλος Καλών Τεχνών της Μαδρίτης του απονέμει το Κύπελλο Teatro Pavón.
1993-1994: Ως σολίστας κιθαρίστας σημειώνει μεγάλη επιτυχία κερδίζοντας κοινό και κριτικούς στην παράσταση Cumbre flamenca en el baile κατά την περιοδεία του ανά τον κόσμο, όπως επίσης και με το συγκρότημα El Foro στην παράσταση La Noche de la Guitarra στην Ουτρέχτη.
1996: Ηχογραφεί την πρώτη του δισκογραφική δουλειά Flamenco entre amigos (Aliso Records).
1997: Πρωτοεμφανίζεται με το συγκρότημά του στο Konzerthaus της Βιέννης.
Ηχογραφεί το δεύτερο δίσκο του Aroma (Auvidis).
2000: Ηχογραφεί τον τρίτο δίσκο Sin querer (Auvidis), όπου συνεργάζεται με καλλιτέχνες του μεγέθους των Tomasito de Jerez, Ara Malikian, Renato Aresi, Andy Pupato, Eva Durán, Lorenzo Viserda, Miguel de la Tolea και Bjorn Meyer. Ξεχωρίζουν οι συναυλίες στο Φεστιβάλ του Les escales de Saint Nazaire στη Γαλλία και στην 11η Μπιενάλε Φλαμένκο της Σεβίλης και της Βαρκελώνης.
2001: Συνθέτει μουσική για τη νέα παράσταση του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας, όπου συμμετέχει και ως ερμηνευτής.
Ερμηνεύει το Κοντσέρτο του Αρανχουέθ του Χοακίν Ροδρίγο στο Θέατρο Principal της Βαλένθια με την Ορχήστρα της Βαλένθια, υπό τη διεύθυνση του Joan Cerveró.
2002: Ερμηνεύει το Κοντσέρτο του Αρανχουέθ του Χοακίν Ροδρίγο με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Μπρατισλάβα, υπό τη διεύθυνση του David Herrando.
Συνθέτει τη μουσική της παράστασης Flamenco de Cámara των Mayte Martín και Belén Maya.
Ηχογραφεί με τον Ara Malikian το δίσκο Manantial (Warner Music).
2003: Βραβείο καλύτερης πρωτότυπης μουσικής για χορό στο 12ο Διαγωνισμό χορογραφίας του Θεάτρου Albéniz, Μαδρίτη.
2004: Βραβείο καλύτερης πρωτότυπης μουσικής για χορό στο 13ο Διαγωνισμό χορογραφίας του Θεάτρου Albéniz, Μαδρίτη.
Ηχογραφεί το δίσκο της Clara Montes Uniendo Puertos.
Περιοδεύει με την παράσταση Flamenco de Cámara των Mayte Martín και Belén Maya.
2005: Ηχογραφεί με τον Ara Malikian ένα δεύτερο άλμπουμ με τίτλο De la felicidad (Warner Music) που βραβεύεται ως το Καλύτερο άλμπουμ νέων μουσικών στα 10α Βραβεία Μουσικής 2005.
2006: Ηχογραφεί το Flamenco Arabe II με τον Hossam Ramzy (ARC music), ένα δίσκο γεμάτο συγκίνηση που μπλέκει αραβικούς ρυθμούς και κρουστά με το ανδαλουσιάνικο φλαμένκο.
Παρουσιάζει για πρώτη φορά στην 14η Μπιενάλ Φλαμένκο της Σεβίλης την παράσταση De la felicidad.
Συμμετέχει ως προσκεκλημένος καλλιτέχνης στο Φεστιβάλ Κιθάρας της Κόρδοβα.
2007: Δημιουργεί τo συγκρότημα La Banda del Aire, όπου αναπτύσσει την πιο ορχηστρική του πλευρά. Επίσης το José Luis Montón Quartet, όπου παρουσιάζει τη δημιουργική ικανότητά του στη σύνθεση τραγουδιών.
2008: Δημιουργεί, μαζί με τους Gorka Hermosa και Baldo Martínez, το κουιντέτο Ibericum, μια μίξη παραδοσιακής βασκικής, γαλικιανής, καταλανικής και ανδαλουσιάνικης μουσικής.
2008-2009: Ολοκληρώνει την ηχογράφηση του δίσκου Flamenco Kids.
2009: Συνθέτει μαζί με τον Juan Parrilla τη μουσική της παράστασης La difícil sencillez.
2010: Παρουσιάζει για πρώτη φορά τον Οκτώβρη στην Μπιενάλε της Σεβίλης 2010 την παράσταση Flamenco Kids, όπως επίσης και στη Μαδρίτη, στο περίπτερο της Ciudad de los niños το Δεκέμβρη από όπου πέρασαν πάνω από 6.000 άτομα.
Συνεχίζει τις συνεργασίες με καλλιτέχνες όπως οι Mayte Martín, Misia, Ara Malikian, Amina Alaoui, Olga Pericet, Gorka Hermosa, Olvido Lanza μεταξύ αλλών, ταυτόχρονα με την περιοδεία του τελευταίου πρότζεκτ Flamenco Kids.
Ιστοσελίδα: http://www.joseluismonton.com/
MySpace: http://www.myspace.com/joseluismonton
Blog Flamenco Kids: http://flamencokids.blogspot.com
Χαιρετισμός του José Luis Montón στο ispania.gr
Ερωτήσεις: Nuria Valdeón Allende, Στέλιος Πλαΐτης, Βίκυ Ρούσκα
Μετάφραση στα ελληνικά: Βίκυ Ρούσκα
Επιμέλεια: Βίκυ Ρούσκα