Aν το καλοσκεφτούμε, η Ελλάδα είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Και αντίθετα με όσα επίμονα λένε όλοι, και ιδίως οι Ευρωπαίοι, εμείς έχουμε χρέος απέναντι στην Ελλάδα. Η ιστορία και ο πολιτισμός της Ευρώπης έχουν χρέος απέναντι σε έναν τρόπο θεώρησης και κατανόησης της ομορφιάς και της ασχήμιας, ή απέναντι σε έναν τρόπο σκέψης που χαράσσει προτεραιότητες στη δράση και στον τρόπο ζωής του ανθρώπου: το χρέος μεγαλώνει όταν φέρνουμε στο μυαλό μας το πανέμορφο τοπίο των νησιών της. Όποιος γνωρίζει την ελληνική θάλασσα ξέρει σε τι αναφέρομαι. Ολόκληρη η Ελλάδα είναι ένα δώρο για τις αισθήσεις, για την ανθρωπότητα. Αυτό είναι ανεκτίμητο.
Πόσο θα κόστιζε σήμερα η κατασκευή της αρμονίας του Παρθενώνα, η μαγεία του οχυρού της Λίνδου στη Ρόδο ή η απίστευτη απλότητα της Πάτμου; Ούτε η πιο εξελιγμένη τεχνολογία, ούτε καν ο Ουώλτ Ντίσνεϋ θα τα δημιουργούσε. Η γλώσσα μας, σε μεγάλο βαθμό, είναι απόρροια όσων ανακάλυψαν οι Έλληνες. Και μπορούμε να πούμε ότι το εικονικό υφίσταται τουλάχιστον από τότε που ο Πλάτωνας το συνάντησε στη σπηλιά του. Εκεί δεν χωράνε τα χρέη που έχει όλος ο κόσμος απέναντι στην Ελλάδα. Οι Έλληνες λοιπόν είναι πλούσιοι, και η Ευρώπη επίσης αφού είναι κόρη της Ελλάδας.
Γιατί όμως είναι αναγκαίο να θυμηθούμε τώρα το προφανές; Απλούστατα: η ιδέα του πλούτου που μόλις περιέγραψα δε συμπίπτει σε τίποτα με αυτό που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως πλούτο: χρήμα + χρήμα, κέρδη + κέρδη. Στο παρασκήνιο της κρίσης επικρατεί αυτή η φανατική ιδεολογία, η οποία αποκηρυσσόμενη τον ανθρωπιστικό πλούτο (ιστορικό, πολιτιστικό, εκπολιτιστικό), καταφέρνει να υπονομεύσει τα στοιχεία που συνθέτουν τη δύναμη της Ευρώπης και με τα οποία ανέκαθεν ταυτίζονταν. Πρόκειται για ένα καίριο πλήγμα στον πολιτισμό: έναν πόλεμο ιδεών του οποίου τα αποτελέσματα είναι ορατά γύρω μας. Κάθε φορά που γίνεται αναφορά στο έλλειμμα, στην πτώχευση ή στο χρέος, προσπαθούν να αρπάξουν ένα κομμάτι της ψυχής μας και του ιδεώδους του ανθρωπιστικού μοντέλου, της συνεργασίας και της ευημερίας που, έπειτα από αιώνες πολέμων, οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι είχαμε προσφέρει στους εαυτούς μας διδασκόμενοι από τα λάθη μας.
Η περίπτωση της οφειλέτριας Ελλάδας είναι ένα σύμβολο και, ταυτόχρονα, η κορυφή του παγόβουνου ενός ιδεολογικού στόχου: αυτού της υπονόμευσης της Ευρώπης. Τα πρώτα συμπτώματα αυτής της υπονόμευσης που σήμερα βλέπουμε γύρω μας θα μπορούσαν να είχαν διαπιστωθεί μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου: η μεγάλη ηπειρωτική Ευρώπη, που αρχικά είχε γίνει αντιληπτή ως μια ευκαιρία αγοράς, σιγά σιγά μεταμορφώθηκε σε ένα ασύμβατο μοντέλο σύμπραξης με την επικράτηση του άγριου ανταγωνισμού και του νόμου της ζούγκλας ως αποτέλεσμα της απορρύθμισης του καπιταλισμού. Η επιτυχία του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος πρέπει να εξόργισε όσους βλέπουν μόνο ανταγωνιστές και εχθρούς στο πρόσωπο των άλλων.
Η πάλη ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τρόπους θεώρησης της ζωής είχε ξεκινήσει από τότε που, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια χούφτα γενναίων Ευρωπαίων είπε «ποτέ ξανά τόση δυστυχία» και εφηύραν ένα σύστημα για να οικοδομήσουν όλοι μαζί μια πιο δίκαιη και ελεύθερη κοινωνία. Η επιτυχία ήταν απόλυτη: αρκετές γενιές Ευρωπαίων δεν έχουμε γνωρίσει πόλεμο στα εδάφη μας. Λίγες είναι οι φορές που στην ευρωπαϊκή ιστορία είχαμε αυτό το προνόμιο.
Οι Ισπανοί ωφεληθήκαμε ποικιλοτρόπως από αυτό το ευρωπαϊκό μοντέλο που τώρα υπονομεύουν κάποιες τοξικές ελίτ. Αυτές οι ελίτ επιτυγχάνουν τον σκοπό τους, διότι κερδίζουν την πολιτιστική μάχη –που είναι η πιο επικίνδυνη– τοποθετώντας τον θεό χρήμα στο επίκεντρο της θρησκείας του άπειρου κέρδους, η οποία εισήχθη στους εγκεφάλους μας με ιώβεια υπομονή. Και σήμερα κατά πως φαίνεται χωρίς χρήμα δεν είμαστε τίποτα, και αν θέλετε ρωτήστε τον κύριο Millet που το ομολόγησε, και τον οποίο φαντάζομαι είχε στο μυαλό του ο πρόεδρος Mas όταν πρότεινε την επιβολή του παιδαγωγικού του φόρου στις μεγάλες περιουσίες. Τώρα, που τόσος κόσμος βλέπει απαραίτητη την εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων της Ευρώπης.
Η κρίση είναι μια ανεξάντλητη πηγή γνώσεων. Το 1985 ήδη γινόταν λόγος στις Βρυξέλλες για τις δυσκολίες των ελληνικών λογαριασμών και για την εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων της Ευρώπης. Σήμερα, το διαφωτιστικό βιβλίο El banco. Cómo Goldman Sachs dirige el mundo [Η τράπεζα. Πώς η Goldman Sachs κατευθύνει τον κόσμο] (Εκδόσεις Deusto) που έγραψε ο MarcRoche, ανταποκριτής της Le Monde στο Λονδίνο, εξηγεί πώς συνέβη η φοβερότερη λεηλασία της ιστορίας στο λίκνο του πολιτισμού μας. Η Ελλάδα είναι ένα σύμβολο.
Margarita Rivière, El País
Αποστολή άρθρου: Κατερίνα-Χριστίνα Σπυροπούλου
Μετάφραση στα ελληνικά: Σίσσυ Τσατσαρώνη, Βίκυ Ρούσκα
Si lo pensamos con inteligencia, Grecia es uno de los países más ricos del mundo. Y en contra de lo que se dice machaconamente, todos, especialmente los europeos, estamos en deuda con Grecia. La historia y la cultura europea está en deuda con una manera de mirar y entender la belleza y la fealdad, o con una forma de pensar que favorece prioridades en la acción humana y el estilo de vida: la deuda se agranda cuando se rememora el bellísimo paisaje de sus islas. Quien conozca el mar griego sabrá a qué me refiero. Grecia entera es un regalo para los sentidos, para lo humano. Eso no tiene precio.
¿Qué costaría hoy construir la armonía del Partenón, el encanto de la ciudadela de Lindos, en Rodas, o la simplicidad increíble de la isla de Patmos? Ni la tecnología punta, ni siquiera Walt Disney lo lograría. Nuestro lenguaje deriva, en buena parte, de lo que descubrieron los griegos. Y podemos decir que lo virtual existe, al menos,desde que Platón lo encontró en su caverna. No caben aquí todas las deudas que el mundo tiene con Grecia; los griegos, pues, son ricos. Y Europa es rica por ser hija de Grecia.
¿Por qué es imprescindible recordar ahora esta obviedad? Fácil: la idea de riqueza que acabo de esbozar no coincide, en absoluto, con lo que ahora mismo se entiende por riqueza: dinero + dinero; beneficios + beneficios. En la trastienda de la crisis está esa ideología fanática que, al desautorizar la riqueza humanística (histórica, cultural, civilizatoria), acaba desestabilizando a Europa en lo que es su fuerza y siempre la ha identificado. Es un ataque cultural en toda regla: una guerra de ideas cuyas consecuencias podemos observar a nuestro alrededor. Cada vez que se menciona el déficit, la quiebra o la deuda, se intenta arrancar una parte de nuestra alma y del ideal del modelo humanista, de colaboración y bienestar que, tras siglos de guerras, los europeos contemporáneos nos habíamos otorgado aprendiendo de nuestros errores.
El caso de la deudora Grecia es un símbolo y, a la vez, punta del iceberg de un objetivo ideológico: la desestabilización de Europa. Los síntomas de esta desestabilización que hoy vemos a nuestro alrededor pudieron empezar a apreciarse tras la caída del muro de Berlín: una gran Europa continental, percibida inicialmente como una oportunidad de mercado, fue transformándose en un modelo de cooperación incompatible con la era de la competencia salvaje y la ley de la selva del capitalismo desregulado. El éxito del euro como moneda común debió de sacar de sus casillas a quienes solo son capaces de ver competidores y enemigos en los demás.
El combate entre estas dos formas de entender la vida estaba planteado desde que, tras la II Guerra Mundial, un puñado de corajudos europeos dijeron «nunca más tantos sufrimientos» y buscaron un sistema para construir entre todos una sociedad más justa y libre. Su éxito ha sido completo: varias generaciones de europeos no hemos conocido la guerra en nuestros territorios. Pocas veces en la historia europea se había conocido tal privilegio.
Los españoles nos hemos beneficiado de muchas formas de este modelo europeo que ahora unas élites tóxicas están desestabilizando. Estas élites están logrando su propósito porque están ganando la batalla cultural –la más peligrosa– al poner al dios dinero en el centro de la religión del beneficio infinito, introducida en nuestras cabezas con paciencia de hormiga. Y hoy figura que, sin dinero, no somos nada, y si no que se lo pregunten al confeso señor Millet, en quien, imagino, pensaba el presidente Mas al proponer su «pedagógico» impuesto a las «grandes fortunas». Justo ahora, cuando tantos ven imprescindible la armonización fiscal europea.
La crisis es fuente inagotable de conocimientos. En 1985 ya se hablaba en Bruselas de lasdificultades de las cuentas griegas y de armonización fiscal europea. Hoy un libro imprescindible; El banco. Cómo Goldman Sachs dirige el mundo (Ediciones Deusto), escrito por Marc Roche, corresponsal de Le Monde en Londres, explica cómo se hizo la más asombrosa rapiña de la historia, en la cuna de nuestra civilización. Grecia es un símbolo.
Margarita Rivière
Fuente: El País