«Οι Κάνταβροι ήταν οι Σπαρτιάτες της αρχαίας Hispania»
Μάρτα Σαν Μιγκέλ | Σανταντέρ

Το αφηγηματικό σύμπαν του Πέδρο Σανταμαρία (Σανταντέρ, 1975) ανάγεται στους Μηδικούς Πολέμους τον 5^ο αιώνα π.Χ. όταν οι Έλληνες αμύνονταν ενάντια στα περσικά στρατεύματα. Μακριά τοποθετούνται αυτά τα επεισόδια στην ιστορική μνήμη, και ακόμα περισσότερο της Κανταβρίας, μέχρι που μια αναφορά του έλληνα ιστορικού Στράβωνα ένωσε τις μοίρες των δύο αυτών περιοχών: «Μέρος της Κανταβρίας είχε καταληφθεί από τους Σπαρτιάτες. Εκεί βρίσκεται και ο Οκέλλας, πόλη που λέγεται πως ιδρύθηκε από τον Οκέλα...». Τα λόγια του σοφού Έλληνα είναι η αφετηρία του πρώτου μυθιστορήματος αυτού του πτυχιούχου νομικής που αφήνει την τήβεννο για τη λογοτεχνία για να γράψει το βιβλίο Okela, την ιστορία ενός σπαρτιάτη στρατηγού που φεύγει με 300 στρατιώτες για την Ιβηρία με σκοπό να δημιουργήσει ένα νέο έθνος στην καρδιά της περιοχής που σήμερα γνωρίζουμε ως Κανταβρία. Η παρουσίαση του βιβλίου, που ήδη βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία, πραγματοποιήθηκε στις 5 Οκτωβρίου στο Ateneo του Σανταντέρ.

─ Σημείο εκκίνησης του μυθιστορήματος αποτελεί μια πραγματική αναφορά του Στράβωνα... Πώς τη βρήκατε;

─ Ο Στράβων έζησε την εποχή που η Ρώμη μάχονταν ενάντια στους Κάνταβρους και είχε μάθει, όπως αποκαλύπτουν τα γραπτά του, για τον αιματηρό αγώνα που είχε λάβει χώρα. Ο ίδιος μάλλον δε θα μπορούσε να αντισταθεί –ναι, εδώ μπαίνουμε στη σφαίρα της εικασίας– και να μην συμβάλλει στη διάδοση των λεγόμενων προγενέστερων συγγραφέων που υποστήριζαν ως αληθή την ελληνική και, μάλιστα, σπαρτιάτικη καταγωγή τους. Μέχρι ορισμένο βαθμό πιστεύω ότι δεν κάνω λάθος που ισχυρίζομαι ότι οι Κάνταβροι υπήρξαν οι Σπαρτιάτες της Hispania. Μου φαίνεται πολύ υποβλητικός ο παραλληλισμός μεταξύ των τριακοσίων της μάχης των Θερμοπυλών που πολέμησαν μέχρι θανάτου ενάντια στην πιο ισχυρή αυτοκρατορία της εποχής τους, και των Κάνταβρων που έκαναν το ίδιο ενάντια στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, γνωρίζοντας και οι δυο πως ο απώτερος σκοπός τους ήταν ο θάνατος, αλλά όχι η σκλαβιά.

─ Βλέπετε κάποια σύνδεση ανάμεσα στους Σπαρτιάτες και τους Κάνταβρους;

─ Αν ρωτούσα για έναν ανυπότακτο λαό στην Ισπανία, φιλοπόλεμο, λιτό, με έντονο μητριαρχικό χαρακτήρα, που πραγματοποιεί τις συγκεντρώσεις υπό την προστασία της πανσελήνου, φίλαθλο των παιχνιδιών στρατιωτικού τύπου, που αγαπά την ελευθερία του μέχρι την απόλυτη τρέλα, που αψηφά τον θάνατο (ας θυμηθούμε την αναφορά του ίδιου γεωγράφου που περιγράφει τους σταυρωμένους Κάνταβρους να τραγουδούν πολεμικούς παιάνες), πολλοί θα απαντούσαν: «Οι Κάνταβροι, χωρίς αμφιβολία». Αλλά αν κάναμε την ίδια ερώτηση στην Ελλάδα, η απάντηση θα ήταν: «Οι Σπαρτιάτες, φυσικά».

─ Το βιβλίο γεννιέται από το πάθος σας για την ιστορία της Κανταβρίας και της κλασικής Ελλάδας. Πώς προκύπτει η σύνδεση;

─ Είμαστε ένας λαός που προκαλεί πάθος και παθιάζεται με ό,τι είναι δικό του. Η Κανταβρία διατήρησε την ανεξαρτησία της μπροστά στην επέλαση των Σουέβων, των Βανδάλων και των Αλανών χωρίς να χάσει τον χαρακτήρα που είχε πριν την άφιξη των Ρωμαίων. Αντιστάθηκε στους Βησιγότθους μέχρι την πτώση της πόλης Peña Amaya, αντιστάθηκε στους Άραβες για να μετατραπεί στο σπόρο της Καστίλης, ο στόλος του κατέκτησε την απόρθητη Σεβίλη τον 8^ο αιώνα και οι επτά ψαράδικες πόλεις άνοιξαν πυρ και πόλεμο μέχρι τον Τάμεση τον 14^ο αιώνα. Όσοι αγαπάμε την Ιστορία, θέλουμε να μαθαίνουμε τα αίτια και έτσι πάντα φτάνουμε στην προέλευση των πραγμάτων. Ίσως η σύνδεση να βρίσκεται στο γεγονός ότι θεωρώ την Κανταβρία το σπόρο της Ισπανίας και την Ελλάδα το σπόρο της Ευρώπης.

─ Εκτός από την ανεκτίμητη πολιτιστική και φιλοσοφική κληρονομιά που η Ελλάδα άφησε στη σύγχρονη κοινωνία, υπάρχει κάτι στην Κανταβρία συγκεκριμένα που να μας οδηγεί άμεσα στους Έλληνες;

─ Η Κανταβρία είναι, κατά τη γνώμη μου, κληρονόμος του ελληνικού στοιχείου στον ίδιο βαθμό με την υπόλοιπη Ευρώπη. Δεν φιλοδοξώ με αυτό το μυθιστόρημα να δημιουργήσω μια ιστορική άποψη, ούτε και να παρουσιάσω μια θεωρία, απλά θέλησα να γράψω μια Αινειάδα, με κανταβριακό τρόπο. Να διηγηθώ, εν τέλει, τον μύθο που μπορεί να είχε φτάσει στα αυτιά του Στράβωνα.

─ Από τη νομική στη συγγραφή, διανύσατε τον ίδιο δρόμο με άλλους επιτυχημένους συγγραφείς. Πώς είναι η μετάβαση από το ένα αντικείμενο στο άλλο;

─ Δεν μπορώ να θυμηθώ ποια στιγμή άρχισε να με συναρπάζει η Ιστορία. Υποθέτω πως είναι κάτι που, όπως θα έλεγε ο Πλάτων, είχα ήδη μέσα μου. Θεωρώ πως ήταν παράλληλοι δρόμοι. Ένα κοινό που έχουν και τα δυο αντικείμενα είναι η δυνατότητα ερμηνείας. Ούτε η Ιστορία είναι ένα μάτσο ημερομηνίες, ούτε η νομική ένας κατάλογος άρθρων. Και στις δυο περιπτώσεις η φαντασία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, και εξαρτάται από την ικανότητα που έχουμε να εκθέτουμε τα επιχειρήματά μας. Στη νομική και στην Ιστορία τα επιχειρήματα δεν μπορούν να κριθούν ως ορθά ή μη ορθά. Όλα εξαρτώνται από τη βάση που χρησιμοποιούμε για να τα στηρίξουμε.

─ Ο στρατηγός Οκέλας και ο στρατός του θυμίζουν την ταινία 300...

─ Όπως η ταινία 300 έχει έναν καθαρά φανταστικό χαρακτήρα· στην περίπτωση του Okela φρόντισα να είμαι αυστηρός με την Ιστορία και να διηγηθώ τα γεγονότα όπως συνέβησαν. Ο αριθμός δεν επιλέχθηκε στην τύχη ούτε στην ταινία ούτε στο μυθιστόρημά μου, διότι έχει σημασία σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο. Τριακόσιοι ήταν οι άνδρες της βασιλικής φρουράς των Σπαρτιατών. Τόσο το Okela όσο και το 300 διαδραματίζονται κατά τους Μηδικούς Πολέμους, που έφεραν αντιμέτωπους Έλληνες και Πέρσες. Και τα δυο βασίζονται σε διηγήσεις του Ηρόδοτου, εκεί εντοπίζεται η μοναδική ομοιότητα, παρόλο που αυτό ισχύει μόνο για το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος.

─ Μπορείτε να φανταστείτε μια ταινία βασισμένη στο βιβλίο σας;

─ (Γέλια) Νομίζω πως δεν θα εναντιωνόμουν. Αλλά βέβαια, πρέπει να πω προκαταβολικά, ότι θα ήταν μια ακριβή ταινία, λόγω των πολλών διαφορετικών τοπίων όπου εκτυλίσσεται, των μαχών που περιγράφω και της σχεδόν αδιάλειπτης δράσης.

─ Όταν καταφέρατε να ολοκληρώσετε το μυθιστόρημα σκεφτήκατε ότι πρέπει να έχει κανείς κάτι από τον χαρακτήρα των αρχαίων Σπαρτιατών για να γίνει συγγραφέας;

─ Έλεγε ο Όσκαρ Γουάιλντ, «Δεν υπάρχουν παρά δυο μόνο κανόνες για να γράψει κανείς: να έχει κάτι να πει και να το πει». Υποθέτω ότι για να γράψει κανείς χρειάζεται να είναι λίγο Σπαρτιάτης, αλλά και λίγο Αθηναίος ταυτόχρονα: να έχει τα πόδια στη γη και το βλέμμα στον ουρανό.

─ Θα συνεχίσετε να εμβαθύνετε στο ιστορικό μυθιστόρημα;

─ Πιστεύω, πραγματικά, ότι δεν θα μπορούσα να γράψω κάτι άλλο εκτός ιστορικό μυθιστόρημα. Η μυθιστορία είναι ένας τρόπος να διηγηθείς ιστορίες από την Ιστορία μπλέκοντας πραγματικότητα και φαντασία.

Πηγή: http://www.eldiariomontanes.es/v/20110926/cultura/literatura/cantabros-fueron-espartanos-antigua-20110926.html
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου: http://www.edicionespamies.com/contenidos/info/libros/PCOkela%5B1314188126%5D.pdf
Μετάφραση στα ελληνικά: Βίκυ Ρούσκα

«Los cántabros fueron los espartanos de la antigua Hispania»
Marta San Miguel | Santander

El universo narrativo de Pedro Santamaría (Santander, 1975) se remonta a las guerras médicas, en el siglo V a.C. cuando los griegos se defendían de los ejércitos persas. Lejos quedan esos episodios en la memoria histórica, y más aún de Cantabria, hasta que una cita del historiador griego Estrabón ha unido los destinos de ambas regiones: «Parte de Cantabria fue sojuzgada por los espartanos. Aquí también está Okellas, ciudad que se dice fue fundada por Okela...». Las palabras del sabio heleno son el germen de la primera novela de este licenciado en Derecho que deja la toga por la literatura para escribir 'Okela', la historia de un general espartano que parte con 300 soldados hacia Iberia con el objetivo de crear una nueva nación en el corazón de lo que hoy se conoce como Cantabria. El libro, que ya está en las librerías, se presentό el 5 de octubre en el Ateneo de Santander.

─ La novela parte de una cita real de Estrabón... ¿Cómo dio con ella?

─ Estrabón vivió durante la época en que Roma luchaba contra los cántabros y tuvo noticias, como revelan sus escritos, de la cruenta lucha que se llevó a cabo. Tuvo que ser irresistible para él, y aquí entramos en el campo de la suposición, no hacerse eco de las palabras de escritores anteriores que daban como cierto un origen griego y, para colmo, espartano. Hasta cierto punto creo no equivocarme afirmando que los cántabros fueron los espartanos de Hispania. Me resulta muy evocador el paralelismo entre los 300 de las Termópilas, luchando hasta la muerte contra el imperio más poderoso de su tiempo, y los cántabros haciendo lo mismo contra el Imperio Romano, conocedores ambos de que su fin último era la muerte, pero no la esclavitud.

─ ¿Ve conexión entre los espartanos y los cántabros?

─ Si yo hablase en España de un pueblo indómito, amante de la guerra, sobrio, con un marcado carácter matriarcal, que celebra sus reuniones al amparo de la luna llena, aficionado a los juegos atléticos de corte militarista, amante de su libertad hasta la más absoluta de las locuras, desafiante ante la muerte (recordemos la cita del mismo geógrafo que describe a los cántabros crucificados y entonando canciones guerreras), muchos responderían: «Los cántabros, sin duda». Pero si esta misma pregunta la hiciésemos en Grecia, la respuesta sería: «Los Espartanos, cómo no».

─ El libro nace de su pasión por la historia de Cantabria y la Grecia Clásica, ¿cómo surge la conexión?

─ Somos un pueblo apasionante y apasionado de lo nuestro. Cantabria se mantuvo independiente ante la llegada de Suevos, Vándalos y Alanos sin perder el carácter que tenía antes de la llegada de los romanos. Resistió a los Visigodos hasta la caída de Peña Amaya, resistió a los árabes para convertirse en el embrión de Castilla, su flota tomó la inexpugnable Sevilla en el siglo XIII y las siete villas marineras llevaron el fuego y la guerra hasta el Támesis en el siglo XIV. A quienes nos gusta la historia, nos gusta saber los porqués y eso siempre te lleva a un origen. Quizá la conexión esté en el hecho de que considero Cantabria como el germen de España y a Grecia como el germen de Europa.

─ Además del imprescindible legado cultural y filosófico que Grecia ha dejado a la sociedad contemporánea, ¿existe algo en concreto en Cantabria que nos lleve directamente a los helenos?

─ Cantabria es, en mi opinión, heredera de lo heleno en la misma medida que lo es el resto de Europa. No pretendo con esta novela crear opinión histórica, tampoco lanzar una teoría, simplemente he querido escribir una Eneida, pero a la cántabra. Relatar, en definitiva, el mito que pudo haber llegado a oídos de Estrabón.

─ Del derecho a la escritura, ha recorrido el mismo camino que otros escritores de éxito, ¿cómo es el paso de una disciplina a otra?

─ No puedo recordar en qué momento comenzó a apasionarme la Historia, deduzco que es algo que, como hubiese dicho Platón, ya tenía dentro. Creo que han sido caminos paralelos. Una cosa que tienen en común ambas disciplinas es la capacidad de interpretación. Ni la Historia es una ristra de fechas, ni el derecho un listado de artículos. En ambos casos la imaginación juega un papel crucial, y depende de la habilidad que tengamos a la hora de exponer nuestros argumentos. Ni en derecho ni en Historia los argumentos son correctos o incorrectos. Todo depende de la base que se utilice para sustentarlos.

─ El general Okela y su ejército recuerdan a la película '300'...

─ Así como '300' tiene un corte netamente fantástico, en el caso de 'Okela' he procurado ser escrupuloso con la Historia y contar las cosas tal como fueron. El número no está escogido al azar ni en la película ni en mi novela, sino que tiene significado propio en ese contexto histórico. Trescientos era el número de hombres que componía la guardia real espartana. Tanto 'Okela' como '300' transcurren durante las guerras médicas, que enfrentaron a griegos y persas. Ambas están basadas en los relatos de Heródoto, ahí radica la única similitud, aunque esto sólo es así durante la primera parte de la novela.

─ ¿Se imagina su libro hecho película?

─ (Se ríe) Creo que no me opondría. Eso sí, puedo ir adelantando que, sería una película cara, dada la multitud de paisajes en que transcurre, las batallas que describo y la acción casi continua.

─ Cuando consiguió poner el punto final a esta novela, ¿creyó que hay que ser algo espartano para ser escritor?

─ Decía Oscar Wilde, «No existen más que dos reglas para escribir: tener algo que decir y decirlo». Imagino que para escribir hace falta ser un poco espartano, pero también un poco ateniense: los pies en la tierra y la mirada en el cielo.

─ ¿Va a seguir adentrándose en la novela histórica?

─ Creo, realmente, que no podría escribir otra cosa que no fuese novela histórica. La novela es una forma de contar historias de la Historia mezclando realidad y ficción.

Fuente: http://www.eldiariomontanes.es/v/20110926/cultura/literatura/cantabros-fueron-espartanos-antigua-20110926.html
El primer capítulo del libro: http://www.edicionespamies.com/contenidos/info/libros/PCOkela%5B1314188126%5D.pdf
Traducción al griego: Vicky Rouska