Μέρη από το ίδιο το πλοίο, όπως και ευρήματα από τον εξοπλισμό του και από αντικείμενα του πληρώματος έφερε στην επιφάνεια η συστηματική υποβρύχια ανασκαφή που διενεργήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία στο ισπανικό ναυάγιο του 16ου αι. στη Ζάκυνθο, υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης 2ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αρχαιολόγου Κατερίνας Δελλαπόρτα.
Μέρη από το πλοίο και ευρήματα που ανήκουν στον εξοπλισμό του αλλά και στην καθημερινή ζωή των αξιωματικών έφερε στο φως η συστηματική υποβρύχια ανασκαφή.
Κατά τη φετινή περίοδο η ανασκαφή συνεχίστηκε προς το κεντρικό τμήμα, όπου το μέγιστο πλάτος του πλοίου. Αποκαλύφθηκε η συνέχεια των νομέων στη δυτική και ανατολική πλευρά, της κόντρα – καρίνας (keelson), καθώς και τμήμα του υποφράγματος, δηλαδή του ενδιάμεσου καταστρώματος κ.ά. Ο ξύλινος σκελετός του πλοίου διατηρείται σε σημαντικότατο βαθμό, επιτρέποντας τη μελέτη της μεταβατικής τεχνικής της ναυπηγικής του 15ου-16ου αι.
Ευρήματα
Το πλοίο χρονολογείται λίγο μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου και είναι το μόνο ναυάγιο της ισπανικής θαλασσοκρατίας της εποχής του Φιλίππου Β”, όπως μαρτυρούν τα ασημένια νομίσματα διαφόρων κοπών του Φιλίππου Β” και τα αρχικά εγχάρακτης λαβής όπλου με σταυρό, που έχει μέχρι τώρα εντοπισθεί στα ελληνικά χωρικά ύδατα.
Εκτός από τα ναυπηγικά δομικά στοιχεία του σκάφους -νομείς, διαδοκίδες, εσωτερικό πυθμένα κ.λπ.- τα υπόλοιπα ευρήματα ανήκουν στον εξοπλισμό του πλοίου, όπως μεταλλικά συσσωματώματα, στην καθημερινή ζωή των αξιωματικών, όπως χρηστική και λεπτή κεραμική, φαγεντιανή και μαγιόλικα, μεταλλικά μαγειρικά σκεύη και υπολείμματα τροφών. Κυρίαρχη παρουσία στο φορτίο έχουν τα διάσπαρτα στον βυθό φουντούκια που διατηρούνται σε άριστη κατάσταση. Ο ξύλινος σκελετός του ναυαγίου της Ζακύνθου διατηρείται σε σημαντικό βαθμό, γεγονός σπάνιο για το μεσογειακό οικοσύστημα.
Δεδομένου ότι η ανέλκυση, συντήρηση και έκθεση των ξύλινων ναυαγίων δεν είναι πάντοτε οικονομικά εφικτή, δίνεται διεθνώς έμφαση στην προστασία και διαχείριση των ναυαγίων κατά χώρα, αρχή κατοχυρωμένη από τη Σύμβαση της ΟΥΝΕΣΚΟ για την Προστασία της Υποβρύχιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ετσι για την προστασία του αρχαιολογικού χώρου το ναυάγιο καλύφθηκε με γεωύφασμα.
Η υποβρύχια ανασκαφή του πραγματοποιήθηκε από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι 6 Οκτωβρίου με χρηματοδότηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, την τεχνική υποστήριξη του ΥΕΝ – Λ/Χ Ζακύνθου και με τη συμβολή σε διάθεση προσωπικού του Δήμου Πειραιώς και του Μουσείου Πειραιώς. Στην ανασκαφή συμμετείχαν οι: Δ. Ευαγγελιστής, Ελ. Πιπέλια, Αθ. Ψαρογιάννης, Ευ. Αποστολακοπούλου, Αθ. Πατσούρου, Π. Τζοβάρας.
Τα μάτια όλων είναι στραμμένα στο ισπανικό ναυάγιο της Ζακύνθου. Πριν από μερικές ημέρες ολοκληρώθηκαν οι ετήσιες ανασκαφές στον πυθμένα έξω από το λιμάνι του νησιού όπου από το 16ο αιώνα βρίσκεται βυθισμένο αλλά σε άψογη κατάσταση ένα ξύλινο πλοίο που περιμένει τους αρχαιολόγους να το ανασύρουν από το βυθό.
Εχουν περάσει τέσσερις αιώνες από τότε που βυθίστηκε στα ανοιχτά του λιμανιού της Ζακύνθου το ισπανικό σκαρί που χρονολογείται από τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, κι όμως βρίσκεται ακόμη εκεί, σχεδόν άθικτο. Αυτή η σπάνια περίπτωση τόσο καλά διατηρημένου ξύλινου ναυαγίου στη Μεσόγειο έχει τραβήξει εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, οι οποίοι κάθε Οκτώβριο πραγματοποιούν σταδιακά την υποβρύχια ανασκαφή, μέχρι κάποια στιγμή το άλλοτε περήφανο σκαρί να αποκαλυφθεί ολόκληρο. Όμως το ναυάγιο αυτό κουβαλά και μια ιδιαίτερη ιστορία.
Αυτό που κάνει τόσο μοναδικό και άξιο θαυμασμού το συγκεκριμένο ναυάγιο είναι η σχεδόν τέλεια κατάσταση στην οποία έχει διατηρηθεί τόσους αιώνες, αφού οι φερτές ύλες από το ποτάμι του νησιού που εκβάλει κοντά έθαψαν το σκαρί πολλά μέτρα βαθιά και τελικά, το προστάτεψαν από τη φθορά και την καταστροφή για τέσσερις ολόκληρους αιώνες.
Για την υποβρύχια ανασκαφή συνεργάστηκε πλήθος επιστημόνων και εθελοντών που παρείχαν σκάφη, εφόδια, ακόμη και ασφαλή χώρο φύλαξης των ευρημάτων. Ο,τι χρειάστηκαν οι δύτες και οι αρχαιολόγοι από εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό, τους παρασχέθηκε από το Λιμεναρχείο Ζακύνθου και από ιδιώτες.
Στο ισπανικό ναυάγιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το ειδικό γεωύφασμα, ελληνική επιστημονική επινόηση και παγκόσμια πατέντα που βοηθά στη συντήρηση αρχαιοτήτων κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, όπως το θαλάσσιο περιβάλλον. Μέχρι λοιπόν να βρεθούν τα κονδύλια ώστε να αναδυθεί ολόκληρο, άλλο ένα ναυάγιο βρίσκει καταφύγιο σε ζακυνθινά νερά.
Πηγές: ethnos.gr, imerazante.gr, youtube.com