Μια συζήτηση με τέσσερις Έλληνες που ζουν στη Βαρκελώνη σχετικά με την κρίση και την κατάσταση στην Ελλάδα. Μεταξύ τους ο τραγουδοποιός Γιώργης Χριστοδούλου που εδώ και μερικούς μήνες ζει στην καταλανική πρωτεύουσα.

Ένας λαβύρινθος με διέξοδο…

Παρ’ όλη την σκληρότητα της κρίσης, τέσσερις νέοι έλληνες εγκατεστημένοι στην Καταλονία πιστεύουν πως η χώρα τους θα βγει απ’ το τούνελ. Παραδέχονται τα λάθη που έγιναν από τους πολίτες αλλά ξεκαθαρίζουν ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα κακό σύστημα. Είναι πεπεισμένοι πως ο αριστερός συνασπισμός ΣΥΡΙΖΑ θα μετριάσει τις θέσεις του αν κερδίσει τις εκλογές.

Στον Γιάννη, την Μαρία, τον Γιώργη και τον Λευτέρη, τους τέσσερις νέους έλληνες εγκατεστημένους στην Καταλονία δεν τους πειράζει να παραδεχτούν ότι την ευθύνη για την κρίση στην Ελλάδα δεν την έχουν μόνο οι πολιτικοί, παραδέχονται ότι ένα κομμάτι της ευθύνης βαραίνει και τους πολίτες αλλά ξεκαθαρίζουν πως το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό αλλά του καπιταλιστικού συστήματος, στο οποίο οδήγησε ένα φαύλος κύκλος υπερβολικού δανεισμού και μη βιώσιμης κατανάλωσης. Πολύγλωσσοι, καλλιεργημένοι, ταλαντούχοι, παραδέχονται πως σαν κοινωνία έχουν γίνει πολλά λάθη αλλά βλέπουν σημάδια ελπίδας στην επιμονή των νέων να κάνουν καλά την δουλειά τους, στα νέα κινήματα που έχουν αναδειχθεί στις γειτονιές λόγω της κρίσης και την διάθεση πολλών να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με μια νέα στάση, μακριά από τα πάθη που έφεραν την χώρα στο χείλος της αβύσσου.

«Νομίζω ότι η διαφθορά στην Ελλάδα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που μας έφεραν μέχρι εδώ» εξηγεί η Μαρία Αντριά, σπουδάστρια διδακτορικού στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία και την εκμάθηση της γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. «Οι πολίτες έχουμε ένα κομμάτι ευθύνης γιατί συνεχίζαμε να ψηφίζουμε τους ίδιους πολιτικούς ενώ βλέπαμε ότι αυτοί εκμεταλλευόντουσαν το δημόσιο χρήμα. Άρχισαν να εμφανίζονται σκάνδαλα αλλά δεν υπήρξε καμία τιμωρία». «Πληρώνονται προμήθειες για τα πάντα, το διάσημο φακελάκι, για να πάρεις δίπλωμα οδήγησης, για μια ιατρική εγχείρηση, για να σου δώσουν καλύτερη θέση στην στρατιωτική θητεία (που είναι υποχρεωτική)…» λέει ο Γιάννης Παπαϊωάννου, επαγγελματίας μουσικός που εδώ και οχτώ χρόνια ζει στην Βαρκελώνη.

Για τον Γιώργη Χριστοδούλου, τραγουδοποιό και συνθέτη, το πρόβλημα της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων ξεκινά με το σύγχρονο ελληνικό κράτος, που προέκυψε των δέκατο ένατο αιώνα από την επανάσταση κόντρα στην οθωμανική αυτοκρατορία. «Δεν σκεφτόμαστε με όρους της υψηλής κοινωνίας, του κράτους, αλλά η χώρα πάντα λειτουργούσε σε βάση των οικογενειών. Η δολοφονία του πρώτου κυβερνήτη της μοντέρνας Ελλάδας, του Ιωάννη Καποδίστρια, έγινε για τα συμφέροντα οικογένειας και αυτό έχει συνεχίσει μέχρι σήμερα. Αν κοιτάξεις τους πολιτικούς των τελευταίων δεκαετιών, λειτουργούν σαν δυναστείες, οι Παπανδρέου, οι Καραμανλήδες…»

Αν και υπάρχουν ελληνικά χαρακτηριστικά, ο Γιάννης προειδοποιεί πως κανένας δεν γλυτώνει από την κρίση. «Το πρόβλημα επηρεάζει όλη την Ευρώπη και όλοι το γνωρίζουν, είναι το καπιταλιστικό σύστημα που πτωχεύει.» Και προσθέτει: «Είναι πολύ απλό. Γιατί υποφέρει η κοινωνία; Γιατί καταναλώνει πολύ, περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε. Κι αν η άποψη μου μπορεί να φαίνεται λίγο οπισθοδρομική, το πρόβλημα είναι το εξής: κοινωνίες όπως η ελληνική ή η ισπανική, που δεν παράγουν και μόνο καταναλώνουν, πάντα θα έχουν προβλήματα.» Αυτός ο ερμηνευτής παραδοσιακών οργάνων, που έχει οικογένεια καλλιεργητών καπνού στη Θεσσαλία, πιστεύει επίσης ότι οι πολιτικές των επιδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης βοήθησαν να διαβρωθεί το παραγωγικό δυναμικό μιας χώρας όπως η Ελλάδα.

Υπάρχει μια ολόκληρη γενιά που έχασε την γνώση πάνω στις αγροτικές πρακτικές κι αυτή η γνώση δεν μπορεί πλέον να επιστρέψει. Οι αγροτικές επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πάψουν να υπάρχουν το 2012. Τι θα κάνει ο κόσμος του κάμπου; Πως μπορεί να πηγαίνεις στο Ναύπλιο, μια πόλη γνωστή για τις λεμονιές και στην αγορά να μην βρίσκεις λεμόνια από την περιοχή; Πως γίνεται ένα λεμόνι εισαγόμενο από την Αργεντινή να κοστίζει λιγότερο από αυτό που παράγεται δυο χιλιόμετρα πιο πέρα; Γιατί στον αγρότη λένε: Άστα, μην τα μαζέψεις. Αποτέλεσμα; Ο κόσμος που ήξερε να καλλιεργεί λεμονιές, δεν ξέρει πια. Και τι κάνουν τότε; Καταναλώνουν. Με τα 10.000 ευρώ που παίρνουν σαν επιδότηση, αγοράζουν iphone, για παράδειγμα.»

Και οι τέσσερις είχαν ένα κίνητρο για να αφήσουν την χώρα τους και να προσγειωθούν στην Καταλονία. «Όταν έφτασα το 2004, κέρδιζα περισσότερα στην Ελλάδα, απ’ ότι στην Βαρκελώνη. Αλλά την κατάσταση εκεί δεν την άντεχα.» ομολογεί ο Γιάννης. Η περίπτωση της Μαρίας είναι διαφορετική. «Ήρθα το 2009, όταν δεν είχε ακόμα ξεσπάσει η κρίση, για να κάνει την διδακτορική μου εργασία. Αλλά η κρίση επηρεάζει αυτή τη στιγμή της αποφάσεις για το μέλλον μου γιατί στην Ελλάδα, ένας λέκτορας στο πανεπιστήμιο κερδίζει περίπου 800 με 900 ευρώ το μήνα, ύστερα από πολλά χρόνια σπουδών και με διάφορες γλώσσες… Βλέπω επίσης πολλούς φίλους στη ίδια ηλικία, ανάμεσα στα 25 και στα 30, που φεύγουν απ’ την Ελλάδα γιατί δεν είναι καλά.

Ο Γιώργης το είχε πολύ ξεκάθαρο: «Εγώ αποφάσισα να έρθω στην Βαρκελώνη το 2008. Όλοι οι φίλοι μου, μου έλεγαν: ‘ Έχεις τρελαθεί; Εδώ έχει μια καριέρα, τους δίσκους σου, τις συναυλίες σου, εδώ τα έχεις όλα. Γιατί θέλεις να τα αφήσεις; Θα το μετανιώσεις. Εκεί πάντα θα είσαι ο ξένος, ο έλληνας.’ Αυτά μου τα έλεγαν μέχρι και πέρσι. Τώρα μου λένε ακριβώς το αντίθετο: ‘έκανες πολύ καλά’.» «Κι εμένα μου το λένε, ακόμα κι η μητέρα μου, και κοίτα που είμαι μοναχογιός!» σχολιάζει ο Γιάννης. «Κι εγώ το ίδιο –λέει η Μαρία- και οι ελληνίδες μητέρες συμβουλεύουν τα παιδιά τους να μην γυρίσουν… Είναι δύσκολο!»

Και οι εκλογές; Τι θα συμβεί αν κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, ο αριστερός συνασπισμός του Αλέξη Τσίπρα, που αρνείται να εφαρμόσει τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλει η διεθνής διάσωση; Θα κλείσει η στρόφιγγα της βοήθειας για την Ελλάδα; Θα την αναγκάσουν να βγει απ’ το ευρώ; «Κανείς δεν ξέρει», λέει ο Γιώργης. «Εγώ πιστεύω ότι δεν θα συμβεί τίποτα», απαντάει ο Λευτέρης. «Θα υπάρχει κριτική, αλλά κάτω απ’ το τραπέζι θα διαπραγματευτούν. Κι Ευρώπη φοβάται επίσης.» Και προσθέτει: «Το πιο πιθανό είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα μετριάσει όλες τις προτάσεις του.»

«Θα μας ξεγελάσουν και πάλι»

«Εγώ είμαι σίγουρος ότι μας ξεγελάσουν και πάλι, δεν θα είναι ριζικοί στις αρχές τους, αλλά τουλάχιστον θα υπάρχει μια αλλαγή κι αυτό είναι πολύ υγιές.» λέει ο Γιάννης. «Και μόνο να κάνει τα μισά ή το ένα τρίτο απ’ αυτά που λέει (ο ΣΥΡΙΖΑ) θα υπάρξει αλλαγή», σχολιάζει ο Λευτέρης. «Στην Ελλάδα υπάρχουν διαρθρωτικά προβλήματα, για τα οποία το μνημόνιο της τρόικας (…) προτείνει λύσεις, αλλά τα δύο μεγάλα κόμματα (…) αδιαφόρησαν τελείως γι’ αυτές τις προτάσεις. Οι πολιτικοί ούτε που διάβασαν αυτά που ψήφισαν.»
«Το πρόβλημα –επεμβαίνει ο Γιώργης- είναι ότι σ’ αυτές τις εκλογές έθεσαν ένα ψεύτικο δίλλημα: ‘Θέλετε Ευρώπη ή Τρίτο Κόσμο;’ Κι εγώ αρνούμαι να θεωρήσω τριτοκοσμικό οποιονδήποτε πολίτη αυτού του κόσμου.» Για τον Γιώργη, αυτές οι προσεγγίσεις ‘παγίδα’ κάνουν πολλούς πολίτες να ψηφίζουν τα άκρα. Όπως στις εκλογές της 6ης Μαΐου, όταν το νεοναζιστικό κόμμα Χρυσή Αυγή εισέβαλε στην Βουλή με το 7% των ψήφων και 21 βουλευτές. «Αυτό ήταν μια εθνική ντροπή», αγανακτεί η Μαρία.

Πως εξηγείται η άνοδος της ακροδεξιάς; «Από την οργή και την αγανάκτηση του κόσμου. Κι απ’ τον φόβο. Τα μέλη αυτού του κόμματος πάνε στις γειτονιές και βοηθούν τους ανθρώπους να νιώθουν πιο σίγουροι. Υπάρχουν μετανάστες που έμειναν χωρίς δουλειά και αρχίζουν να κλέβουν. Έτσι, αντί να περιμένεις μισή ώρα να έρθει η αστυνομία, έχεις τους φασίστες που κάνουν τους σωματοφύλακες», εξηγεί ο Λευτέρης. «Είναι μια συμμορία εγκληματιών, δεν αξίζουν την τιμή να ονομάζονται πολιτικό κόμμα. Θα έπρεπε να είναι στην φυλακή», διαμαρτύρεται ο Γιάννης.
Αυτή τη φορά πάντως, οι ακροδεξιοί θα μπορούσαν να φέρουν χειρότερα αποτελέσματα απ’ ότι πριν ένα μήνα. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ένα θρίλερ ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τους συντηρητικούς της Νέας Δημοκρατίας, με αρχηγό τον Αντώνη Σαμαρά, αλλά όλα δείχνουν πως κανείς δεν θα καταφέρει να έχει την απαραίτητη πλειοψηφία, άρα μια κυβέρνηση συνασπισμού θα είναι αναπόφευκτη. Ή το μπλοκάρισμα, όπως τον προηγούμενο Μάιο, που προκάλεσε την επιστροφή στις κάλπες.

Πριν από δυο χρόνια, η τρόικα συμφώνησε ένα σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας, αξίας 110.000 εκατομμύρια ευρώ και τον προηγούμενο Μάρτιο υπεγράφη και μια δεύτερη διάσωση για ακόμα 130.000 εκατομμύρια ευρώ. Η χώρα χρειάζεται τα χρήματα ενώ βρίσκεται για άλλον ένα χρόνο σε ύφεση. Η αβεβαιότητα είναι τεράστια και η κρίση πλήττει και τα άλλα μεσογειακά κράτη μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και πιο έξω.
«Βρισκόμαστε όλοι στο σκοτάδι», παραδέχεται ο Λευτέρης. Αλλά, παρ’ όλα αυτά υπάρχει η πεποίθηση πως υπάρχει μια πόρτα εξόδου από τον λαβύρινθο.
«Εγώ πιστεύω πως ναι, τελικά θα πιάσουμε το καλάμι αντί για το ψάρι, τα πράγματα θα καλυτερέψουν», τονίζει ο Γιώργης. «Η ελπίδα είναι το τελευταίο που χάνεται», λέει η Μαρία. «Παρόλο που τα πράγματα δεν δείχνουν καλά, πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι και να κοιτάμε μπροστά.

Μπορούμε να αρχίσουμε από τα μικρά πράγματα, ο καθένας να προσπαθεί να κάνει καλά αυτό που κάνει και σιγά σιγά θα τα βγάλουμε πέρα. Γιατί η Ελλάδα υποφέρει απ’ αυτό ακριβώς, από ανθρώπους που δεν κάνουν καλά την δουλειά τους, ξεκινώντας από τους πολιτικούς.»

Κινητήριος Δύναμη της Αλλαγής

Κι ο Λευτέρης βλέπει θετικά σημάδια. «Ο κόσμος έχει ευαισθητοποιηθεί και οι πολιτικοί έχουν χάσει πολύ από το κύρος τους. Κι έχουν γίνει αλλαγές που πιστεύω πως είναι ριζοσπαστικές για την Ελλάδα. Κινήματα πολιτών αντίστοιχα με το κίνημα της 15Μ εδώ, για παράδειγμα.» Μια αισιοδοξία που συμμερίζεται κι ο Γιάννης: «Η Ελλάδα θα είναι η κινητήριος δύναμη της αλλαγής. Υπάρχει μεγάλη ελπίδα, μεγάλη διάθεση, θα το δείτε, σιγά σιγά… Το λυπηρό είναι ότι ο κόσμος συνεχίζει με την ίδια νοοτροπία του παρελθόντος, να ψηφίσουν αυτά τα δύο, τρία, ή τέσσερα κόμματα των άλλων εποχών, γιατί συνεχίζουν στην ίδια φούσκα και ποτέ δεν θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους.» Ίσως φοβούνται; Δεν είναι τόσο ότι φοβούνται αλλά ότι θέλουν άνεση. Είναι επικίνδυνοι αλλά τους λυπάμαι γιατί δεν έχουν την παραμικρή επιθυμία να δοκιμάσουν την αλλαγή.»

18,8% των ψήφων έλαβε η ΝΔ στις εκλογές της 6ης Μαΐου. Δεύτερος ο ΣΥΡΙΖΑ με 16,7% και τρίτο το ΠΑΣΟΚ με 13%.

Γιάννης Παπαϊωάννου, Μουσικός, Θεσσαλονίκη, 33 χρονών
Εγκατεστημένος στην Βαρκελώνη το 2004, παίζει παραδοσιακά όργανα της ανατολικής μεσογείου.
.............................................................................................................
Λευτέρης Θεοδόσης, Αρχιτέκτονας, 35 χρονών
Ζει στην Βαρκελώνη και κάνει το διδακτορικό του στο Πολυτεχνική Σχολή της Καταλονίας
.................................................................................................................
Γιώργης Χριστοδούλου, τραγουδοποιός, Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 35 χρονών
Έχει συνθέσει μουσική για το θέατρο κι έχει τραγουδήσει σε μιούζικαλ. Έχει εκδώσει 6 δίσκους.
................................................................................................................
Μαρία Αντριά, Γλωσσολόγος, Αθήνα, 26 χρονών
Κάνει το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Ερευνά τα νέα ελληνικά σαν ξένη γλώσσα στην Καταλονία.

Un laberint amb sortida
Tot i la duresa de la crisi, quatre joves grecs establerts a Catalunya confien que el seu país anirà sortint del túnel
Admeten els errors comesos pels ciutadans, però aclareixen que Europa afronta un mal del sistema
Estan convençuts que la coalició d'esquerres Syriza moderarà la seva postura si s'imposa a les urnes

A en Yannis, la María, en Giorgis i en Lefteris, quatre joves grecs establerts a Catalunya, no els importa reconèixer que la culpa de la crisi a Grècia no la tenen només els polítics i assumeixen la part de responsabilitat que pertoca als ciutadans, però adverteixen que el seu no és un mal grec sinó del sistema capitalista i que ha estat propiciat per una espiral de consum i endeutament desmesurats que s'han revelat insostenibles. Poliglots, cultivats, talentosos, admeten que, com a societat, han comès molts errors però perceben senyals d'esperança en la determinació dels joves a fer bé la seva feina, en els nous moviments veïnals sorgits arran de la crisi i en les ganes de molts d'afrontar els problemes amb una mentalitat nova, allunyada dels vicis que han empès el país fins al caire de l'abisme. “Crec que la corrupció a Grècia és un dels factors importants que ens han portat fins aquí”, explica María Andriá, estudiant de doctorat en lingüística aplicada i adquisició d'idiomes a la Universitat de Barcelona. “I els ciutadans tenim la nostra part de culpa perquè hem seguit votant els mateixos governants, quan vèiem que aquestes persones s'aprofitaven dels diners públics. Anaven apareixent escàndols, però no hi havia càstig.” “Es paga comissió per tot, el famós fakelaki [sobret]: per obtenir el carnet de conduir, per una operació mèdica, perquè et donin un lloc millor al servei militar (que és obligatori)...”, diu Yannis Papaioannou, músic professional que fa vuit anys que viu a Barcelona.

Per Giorgis Christodoulou, cantautor i compositor, el problema de la corrupció i el clientelisme arrenca ja amb l'estat grec modern, sorgit al segle XIX de la revolució contra l'imperi otomà. “No vam pensar en termes de societat gran, d'estat, sinó que el país funcionava sempre a través de les famílies. L'assassinat del primer governant de la Grècia moderna, Ioannis Kapodistrias, va ser per interessos de família i això ha continuat així fins ara. Si mires els polítics de les últimes dècades, funcionen com a dinasties, els Papandreu, els Karamanlis...”

Tot i les especificitats gregues, en Yannis alerta que ningú s'escapa dels tentacles de la crisi. “El problema afecta tota Europa i tothom el coneix: és el sistema capitalista el que està fent fallida.” I hi afegeix: “És molt senzill. Per què la societat està malament? Perquè consumeix molt, més del que hauria de fer-ho. I encara que el meu discurs sembli una mica retrògrad, el problema és aquest: societats com la grega o l'espanyola, que no produeixen i només consumeixen, sempre tindran dificultats.” Aquest intèrpret d'instruments tradicionals, que té família cultivadora de tabac a Tessàlia, creu també que les polítiques de subvencions de la Unió Europea han contribuït a erosionar el potencial productiu d'un país com Grècia.

“Hi ha tota una generació que ha perdut el coneixement sobre la pràctica agrícola i aquest coneixement ja no es pot recuperar. Les subvencions agrícoles de la Unió Europea deixaran d'existir el 2013. Què farà la gent del camp? Com pot ser que vagis a Nafplio, una ciutat famosa pels llimoners, i que al mercat no trobis llimones de la regió? Com pot ser que una llimona importada de l'Argentina valgui menys que una produïda a dos quilòmetres? Perquè al pagès li diuen ‘deixa-les, no les recullis'. Conseqüència? La gent que sabia cultivar llimones ja no en sap. I què fan, doncs? Consumir. Amb els 10.000 euros que reben de subvenció, es compren un Iphone, per exemple.”

Tots quatre tenien un motiu per deixar el seu país i aterrar a Catalunya. “Quan vaig arribar el 2004, guanyava més a Grècia que aquí, a Barcelona. Però la situació d'allà no l'aguantava”, confessa en Yannis. El cas de la María és diferent. “Vaig venir el 2009, quan encara no havia esclatat del tot la crisi, per fer la tesi. Però la crisi està afectant ara les meves decisions de futur perquè veig que a Grècia un professor lector a la universitat cobra entre 800 i 900 euros al mes després de molts anys d'estudis, molts idiomes...I veig també que molts amics d'aquesta edat, entre els 25 i els 30 anys, se'n van de Grècia perquè no hi estan bé.”

En Giorgis ho tenia molt clar: “Jo vaig decidir venir a Barcelona el 2008. Tots els meus amics em deien: ‘però tu estàs tocat de l'ala? Aquí tens una carrera, els teus discos, els teus concerts, aquí tens de tot. Per què ho vols deixar? Te'n penediràs. Allà sempre seràs l'estranger, el grec'. Això m'ho deien fins l'any passat! Ara em diuen exactament el contrari: ‘ho has fet molt bé'.” “A mi també m'ho diuen, fins i tot la meva mare, i mira que sóc fill únic!”, comenta en Yannis. “Jo també –diu la María–. I que les mares gregues aconsellin als seus fills que no tornin...És molt fort!”.

I les eleccions? Què passa si avui guanya Syriza, la coalició d'esquerres d'Alexis Tsipras, que rebutja implementar les mesures d'austeritat incloses en el pla internacional de rescat? Es tancarà l'aixeta de l'ajuda a Grècia? La forçaran a sortir de l'euro? “Ningú no ho sap”, diu Giorgis. “Jo crec que no passarà res”, respon en Lefteris. “Hi haurà retrets, però per sota la taula negociaran. Europa també té por”. I hi afegeix: “El més probable és que Syriza vagi moderant totes les seves propostes.”