Δεν συναντάς ούτε αεροσυνοδούς ούτε επιβάτες ούτε αποσκευές… Ο διάδρομος που υποτίθεται ότι θα το συνδέσει με το τρένο μεγάλης ταχύτητας Μαδρίτη-Σεβίλλη παραμένει εργοτάξιο. Οι 24 θυρίδες ελέγχου των εισιτηρίων είναι κλειστές σχεδόν όλη την ημέρα. Οι πίστες είναι άδειες. Η λειτουργία του αεροδρομίου μοιάζει να εξαντλείται τις ώρες άφιξης και αναχώρησης της πτήσης της Ryanair από το Λονδίνο, τρεις φορές την εβδομάδα.
Στις αρχές Ιουνίου, το ολοκαίνουργιο αεροδρόμιο της Θιουδάδ Ρεάλ, μιας πόλης 200 χιλιόμετρα νοτίως της Μαδρίτης, τέθηκε σε διαδικασία δικαστικής εκκαθάρισης. Είχε εγκαινιαστεί πριν από δύο μόλις χρόνια! Η συνολική ζημιά υπολογίζεται σε 300 εκατομμύρια ευρώ. Ανεξαρτήτως του αν γίνονται πτήσεις ή όχι, πάντως, περί τα 300 άτομα εργάζονται για τη συντήρηση, την ασφάλεια και τη διαχείριση του αεροδρόμιου. Και δεν χάνουν το θάρρος τους. Γιατί το αεροδρόμιο αυτό, 100% ιδιωτικό, κτίστηκε με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, οι διάδρομοι μπορούν για παράδειγμα να δεχθούν όλους τους τύπους αεροσκαφών, ακόμη και το Α380.
Όπως συνέβη και με άλλα σύγχρονα κτίρια, η κατασκευή του αεροδρομίου αυτού κατέστη δυνατή χάρις στη «φούσκα» των πιστώσεων. Και τώρα όλα καταρρέουν, με εξαίρεση εκείνα που ενισχύθηκαν με κρατικούς πόρους. Στην καλύτερη περίπτωση, τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν προτού αρχίσουν, όπως συνέβη με το καζίνο που επρόκειτο να κατασκευάσει στην πόλη μια αμερικανική εταιρεία για να τη μετατρέψει σε τουριστικό θέρετρο. «Ένα εκατομμύριο κατοικίες είναι προς πώληση στην Ισπανία, και οι τιμές δεν έχουν πέσει προς το παρόν πολύ», επισημαίνει ο Χοσέ Αντόνιο Ερθε από την εταιρεία AFI.
Σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2007, οπότε οι τιμές είχαν φτάσει στο αποκορύφωμά τους, το τετραγωνικό μέτρο έχει μειωθεί κατά 17%. Αντί για 800.000 κατοικίες το χρόνο, η Ισπανία θα περιοριστεί να κατασκευάζει 100.000 κατοικίες για πολλά χρόνια. Και αυτό θα έχει τεράστια επίπτωση στην ανάπτυξη και την απασχόληση. «Την περίοδο της οικονομικής ανάπτυξης, λεωφορεία έφευγαν κάθε πρωί από το Τολέδο με 50 ανθρώπους που πήγαιναν να δουλέψουν στα εργοτάξια της Μαδρίτης», λέει ο Φρανθίσκο Ρουέδα Σαγασέτα, γενικός γραμματέας της υπηρεσίας απασχόλησης της Καστίλλης-Λα Μάντσα (Sepecam). «Ο μισθός τους ήταν 900 ευρώ, αλλά στην πραγματικότητα κέρδιζαν κάπου 3.000 με 4.000 ευρώ το μήνα από τις υπερωρίες, δηλωμένες ή μη».
Μόνο στην Καστίλλη-Λα Μάντσα υπολογίζεται τώρα ότι 70.000 με 80.000 εργαζόμενοι στις οικοδομές θα πρέπει να βρουν άλλη δουλειά. Η παραοικονομία της Ισπανίας αντιστοιχεί στο 20% με 25% του ΑΕΠ. «Σε περίοδο κρίσης, αυτό λειτουργεί ως καταπραϋντικό, αλλά στην πραγματικότητα αποσυντονίζει την κοινωνία και αυξάνει τα ελλείμματα», παρατηρεί ο Ερθε. Και πίσω από τη φαινομενική ηρεμία της ισπανικής κοινωνίας κρύβεται το πρόβλημα των «ούτε-ούτε». Πρόκειται για τους ανθρώπους που εγκατέλειψαν το σχολείο σε ηλικία 16 ετών για να κερδίσουν χρήματα και τώρα δεν έχουν ούτε προσόντα ούτε δουλειά. Η ανεργία στους κάτω των 25 ετών φτάνει το 40%. Θα μπορέσει η Ισπανία να ξαναβρεί τον δρόμο της;
Τα τελευταία χρόνια, χάρις στα χαμηλά επιτόκια και τα ευρωπαϊκά κοινοτικά προγράμματα, οι περιφέρειες και το κράτος ενίσχυσαν τις υποδομές τους. Στην Καστίλλη-Λα Μάντσα, για παράδειγμα, το 90% των κατοίκων βρίσκονται σε απόσταση λιγότερη των 30 λεπτών από έναν αυτοκινητόδρομο ή ένα σιδηροδρομικό σταθμό. Αλλά οι δρόμοι και οι σιδηρόδρομοι οδηγούν στην ανάπτυξη; Τίποτα δεν είναι λιγότερο σίγουρο. «Είμαι πιο αισιόδοξος απ’ό,τι πριν από 15 χρόνια», βεβαιώνει παρά ταύτα ο Χουάν Χοσέ Γκονθάλεθ, διευθυντής της εταιρείας Indra που απασχολεί 29.000 ανθρώπους. «Η Ισπανία δεν είχε ποτέ έναν τόσο γερό βιομηχανικό ιστό».
Στη Μαδρίτη, στο υπουργείο Οικονομίας, ο Άνχελ Τόρες -γενικός γραμματέας υπεύθυνος για την οικονομική πολιτική- είναι καθησυχαστικός. «Δεν πρέπει να θάψουμε τον τομέα της οικοδομής. Το μερίδιό μας στις εξαγωγές υπηρεσιών δεν έχει πάψει να αυξάνεται εδώ και δέκα χρόνια». Αλλά και για τον Χοσέ Αντόνιο Ερθε, από την εταιρεία AFI, το στοίχημα δεν έχει χαθεί. «Στις 12 Μαϊου η Ισπανία άλλαξε, κι ας μην το κατάλαβαν οι Ισπανοί», τονίζει. Την ημέρα εκείνη, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και περικοπών. Το πρόγραμμα επικρίθηκε από την αντιπολίτευση και τα συνδικάτα, αλλά απέσπασε την υποστήριξη του πρώην πρωθυπουργού Φελίπε Γκονθάλεθ. «Το να κυβερνάς», αναφέρει σε μήνυμα που έστειλε στον Θαπατέρο, «σημαίνει να λαμβάνεις αποφάσεις δύσκολες και μακροπρόθεσμες».