Την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2015, οι κάτοικοι της Καταλονίας ψηφίζουν. Η ψήφος τους όμως δεν θα αναδείξει απλώς τη νέα τοπική τους κυβέρνηση, αλλά θα καθορίσει και το μέλλον της ενότητας της Ισπανίας. Είναι οι πιο κρίσιμες εκλογές στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, παρά τον τοπικό χαρακτήρα τους. Με αυτές τις εκλογές είναι πιθανόν η ενότητα της Ισπανίας να αποτελέσει παρελθόν.
Το 1978, το Estatuto de las Autonomías, το Καταστατικό των Αυτονομιών, διαίρεσε την Ισπανία σε 17 αυτόνομες περιοχές, σε ένα σχεδόν ομόσπονδο σύστημα το οποίο προσομοιάζει π.χ. με τα γερμανικά κρατίδια, αλλά δεν τους δίνει απολύτως αυτόνομο χαρακτήρα, όπως θα ίσχυε σε μιαν ομοσπονδία...
Αξίζει να σημειωθεί, ότι από το 1978 μέχρι σήμερα το Συνταγματικό δικαστήριο της Ισπανίας χρειάστηκε να αντιμετωπίσει περισσότερες προσφυγές των Αυτονομιών της, απ όσες η ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γερμανίας τα τελευταία σαράντα χρόνια. Κι αυτό γιατί η Ισπανία των Αυτονομιών έχει σχήμα πυραμίδας. Στην κορυφή βρίσκεται η κυβέρνηση της Ισπανίας και στη βάση οι Αυτονομίες της. Απουσιάζει η οριζόντια σχέση ανάμεσα στις Αυτονομίες, έτσι ώστε να λύνονται οι διαφορές μεταξύ τους.
Αρχικά υποτίθεται ότι τον ρόλο αυτό θα έπαιζε η ισπανική Γερουσία. Ομως η πραγματικότητα διέψευσε τον ρόλο αυτό της Γερουσίας, που κατέληξε να αποτελεί έναν διακοσμητικό θεσμό. Η μόνη του αρμοδιότητα είναι οι νόμοι που ψηφίζονται στο Κοινοβούλιο, να φθάνουν στη Γερουσία για έλεγχο και έγκρισή τους και να επιστρέφουν στο Κοινοβούλιο για την τελική ψήφισή τους.
Με βάση όλα αυτά, οι Αυτονομίες , οι οποίες χρηματοδοτούνται από έναν ξεχωριστό προϋπολογισμό ανάλογα με τη συνεισφορά τους στην ισπανική οικονομία, βρίσκονται σε μία κατάσταση μόνιμης, σχεδόν εχθρικής, ανταγωνιστικότητας. Η φράση " γιατί αυτοί και όχι εμείς" είναι η μόνιμη επωδός των δυσαρεστημένων. Και φυσικά ο στόχος δεν είναι άλλος από τη Χώρα των Βάσκων και τη Ναβάρα. Δύο περιοχές που απολαμβάνουν το περίφημο concierto vasco , ένα καθεστώς φορολογικής ατέλειας που ισχύει από τον 15ο αι.. Οι Βάσκοι απολαμβάνουν 7 δις ευρώ ετησίως από την κεντρική κυβέρνηση, ως δώρο της Μαδρίτης.
Οσες από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να της το αφαιρέσουν, σκόνταψαν στην άρνηση των Βάσκων εθνικιστών να στηρίξουν κυβερνήσεις συνεργασίας. Και η κατάσταση παρέμεινε ως είχε.
Οταν το 2008 ο κυβερνήτης της Χώρας των Βάσκων Χουάν Χοσέ Ιμπαρέτσε, ετοίμασε ένα πολιτικό σχέδιο που έφερε το όνομά του (Plan Ibarretxe) για πλήρη αυτονομία της περιοχής του, σκόνταψε στο συνταγματικό δικαστήριο. Ζητούσε όλες οι αρμοδιότητες της Μαδρίτης να περάσουν στα χέρια του. Υγεία, παιδεία, περιβάλλον και δημόσια έργα, τοπική αστυνομία κλπ. Επιπλέον ζητούσε και τη διενέργεια δημοψηφίσματος ώστε ο βασκικός λαός να αποφασίσει αν επιθυμεί την ανεξαρτητοποίηση της χώρας του. Το ίδιο ακριβώς σχέδιο, που παρουσιάζει σήμερα, ο Αρτουρ Μας στην Καταλονία.
Ο Χουάν Χοσέ Ιμπαρέτσε προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας το οποίο όμως του έδωσε αρνητική απάντηση, απαντώντας ότι την αρμοδιότητα σε ο,τι αφορά στο πολίτευμα και στη διενέργεια δημοψηφίσματος, που αφορά στον χαρακτήρα αυτού, τον έχει μόνο η κεντρική κυβέρνηση. Με τον τρόπο αυτό ο Ιμπαρέτσε χρειάστηκε να αποσύρει το σχέδιό του και μέχρι σήμερα η κατάσταση παραμένει η ίδια.
Ο Αρτουρ Μας όμως στην Καταλονία δεν ακολούθησε την ίδια οδό. Γνώριζε ότι η απάντηση του συνταγματικού δικαστηρίου θα ήταν η ίδια με αυτή που δόθηκε στη Χώρα των Βάσκων. Και προχώρησε πριν από ένα χρόνο στις 9 Νοεμβρίου 2014 σε ένα τύποις "δημοψήφισμα" που μεταφράστηκε ως "συμβουλευτικό ερώτημα" προς τον καταλανικό λαό. H απάντηση των Καταλανών στην ερώτηση για την ανεξαρτησία άγγιξε το 81%! Μετά από αυτό και την "καθολική νίκη", όπως τη χαρακτήρισε, προκήρυξε εκλογές, που θα διεξαχθούν την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου.
Η απάντηση της Μαδρίτης και της κυβέρνησης Μαριάνο Ραχόι εξαρχής ακολούθησε μία- εμμονική σχεδόν- στάση με την " τήρηση του Συντάγματος" . Ενα από τα μεγαλύτερα λάθη από πλευράς Μαδρίτης ήταν η παντελής έλλειψη προσπάθειας για διάλογο με τον Αρτουρ Μας. Σήμερα και εξαιτίας της Καταλονίας όλο και περισσότερα κόμματα ζητούν αναθεώρηση του Συντάγματος. Το Λαικό Κόμμα ακολουθεί τους Σοσιαλιστές και προτείνει και αυτό αναθεώρηση του ισπανικού Συντάγματος του 1978.
Αν κερδίσει ο Μας τις εκλογές της επόμενης Κυριακής, ουδείς γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί με ακρίβεια αν και οι δημόσιες δηλώσεις δεν λείπουν ακόμα κι από την Ε.Ε.Κι αν η Καταλονία αποσχισθεί αυτό θα ισχυροποιήσει τον Ραχόι στην προεκλογική του εκστρατεία, ο οποίος θα εμφανιστεί ως ο εγγυητής της ενότητας της χώρας. Αν χάσει ο Αρτούρ Μας όλα θα εξαρτηθούν από την πολιτική και την καμπάνια αλλά και τα μηνύματα, που θα περάσει ο Πέδρο Σάντσεθ των Σοσιαλιστών.
Για την ιστορία, η Καταλονία και λόγω της γεωγραφικής της θέσης είναι μια περιοχή με πλούσιο παρελθόν. Παρελθόν όμως που οι Καταλανοί εθνικιστές χρησιμοποίησαν κατά το δοκούν. Ισχυροποίησαν το συναίσθημα του " εκλεκτού έθνους" και ειδικότερα όταν η οικονομική κρίση βρισκόταν προ των πυλών και η Καταλονία ξεπερνούσε σε έλλειμμα κάθε άλλη αυτονομία. Κι ας αποτελεί την πρώτη αυτονομία που συνεισφέρει στα κρατικά ταμεία!Το 1840 στην Καταλονία υπήρχαν 40.000 εργατικοί σύλλογοι λόγω των βιομηχανιών υφάσματος την ίδια ώρα που στη Μαδρίτη υπήρχαν μόνο 100!. Ο αναρχοσυνδικαλισμός ανθεί στην Καταλονία την ίδια αυτή περίοδο. Θα μπορούσε κανείς να την παραλληλίσει με την Ιταλία του 19ου αι. και ειδικά σε ότι αφορά στην εκβιομηχανοποίηση. Παρότι η Καταλονία υπήρξε πάντα η εμπροσθοφυλακή , λόγω και της γειτνίασής της με τη Γαλλία, εντούτοις ιστορικά, χρειαζόταν πάντα τη Μαδρίτη. Παρά την πρόοδό της όμως, ακόμα και την προστασία της βιομηχανικής της οικονομίας την ανέλαβε η Μαδρίτη!
Οι τρεις ιστορικές αυτονομίες θεωρούνται η Χώρα των Βάσκων, η Καταλονία και η Γαλικία, η οποία όμως μέχρι σήμερα δεν δημιούργησε κανέναν πονοκέφαλο στην ενωμένη Ισπανία. Οι δύο πρώτες με τη λογική του " είμαστε οι πιο πλούσιες, άρα αρνούμαστε να συντηρούμε τις υπόλοιπες" ( βλέπε Εξτρεμαδούρα) και την Καταλονία να διεκδικεί εμμέσως και αμέσως τη φορολογική ατέλεια της Χώρας των Βάσκων, προχωρούν και μονίμως βρίσκονται στο προσκήνιο.Ο Μαριάνο Ραχόι συνεχίζει με την καραμέλα της επίκλησης της νομιμότητας , αλλά η αγωνία του είναι μεγάλη. Μπορεί και να μείνει στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός, που επί των ημερών του διασπάσθηκε η Ισπανία. Αλλά δεν υποχωρεί.Ο Αρτουρ Μας την περασμένη εβδομάδα ζήτησε από τους διαπιστευμένους Πρέσβεις στην Ισπανία στήριξη για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Οι ξένες διπλωματικές αποστολές έλαβαν ένα νέο ‘Mνημόνιο της καταλανικής κυβέρνησης’, στην αγγλική γλώσσα, το οποίο εξηγεί τη θέση της κοινής λίστας των Junts pel Si (Μαζί για το Ναι) και καταφέρεται εναντίον της κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος «η οποία εμποδίζει ένα δημοψήφισμα». Η κυβέρνηση της Καταλονίας στο εν λόγω έγγραφο περιγράφει την υποψηφιότητα της ανεξαρτησίας σαν ένα κίνημα που «δεν ηγείται από πολιτικούς αλλά έχει μεγάλη στήριξη από τη βάση». Στο ‘Μνημόνιο’ αυτό, περιγράφεται με λεπτομέρειες η διαδικασία της απόσχισης που θα ακολουθήσει, αν τα πολιτικά εθνικιστικά κόμματα λάβουν την απόλυτη σε έδρες –και όχι σε ψήφους-πλειοψηφία ενώ υπογραμμίζεται ότι το κεντρικό κράτος εμποδίζει την συμμετοχή σε ένα δημοψήφισμα αυτοδιάθεσης.Επίσης, η κυβέρνηση του Αρτουρ Μας, έχει αποστείλει ενημέρωση σε βουλευτές και Επικεφαλής Εξωτερικών Υποθέσεων ευρωπαϊκών κοινοβουλίων όπως η Γαλλική Εθνοσυνέλευση ή η Γερμανική Bundestag». Κι αυτό διότι οι δηλώσεις του επικεφαλής εκπροσώπου Τύπου της Ευρ. Επιτροπής Μαργαρίτη Σχοινά ήταν αρκετές για να προκαλέσουν ανησυχία στην καταλανική πλευρά. Οπως επεσήμανε οκ. Σχοινάς, «εάν τμήμα ενός κράτος μέλους καταστεί ανεξάρτητο, τότε αυτό γίνεται τρίτο κράτος και οι ευρωπαϊκές συνθήκες παύουν να ισχύουν σε αυτό». Αυτή άλλωστε είναι και η θέση του Προέδρου της Ευρ. Επιτροπής Jean Claude Juncker.
Με τη σειρά τους οι ισπανικές τράπεζες και τα ταμιευτήρια εξέδωσαν κοινό ανακοινωθέν σύμφωνα με το οποίο «μια μονομερής διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Καταλονίας ύστερα από τις εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου θα μπορούσε να τους οδηγήσει να επανεξετάσουν την παρουσία τους στην Καταλονία».
Ο κλοιός γίνεται ακόμα πιο ασφυκτικός με τις σημερινές δηλώσεις του Διοικητή της τράπεζας Ισπανίας ότι δεν αποκλείει το capital control στην Καταλονία την επομένη των εκλογών.
Η έλλειψη διαλόγου από τις δύο πλευρές , οι πολιτικές αγκυλώσεις και μια καταλανική κοινωνία διχασμένη και σε αναβρασμό, με εκατομμύρια καταλανούς να κατεβαίνουν στο δρόμο διεκδικώντας, ίσως να οδηγήσουν τελικά σε μια διάσπαση της Ισπανίας.
Δώρα Μακρή
Μαδρίτη
Από http://makrinaria.blogspot.gr/2015/09/blog-post.html