Μίγμα γεωφυσικό, πολιτιστικό, ιστορικό, μοντέρνο και εντελώς ισπανικό... η Σαραγόσα, στο κέντρο της Αραγονίας, αφηγείται ιστορίες...

Ο Έβρος της Σαραγόσα

Η Σαραγόσα είναι η πρωτεύουσα της περιφέρειας της Αραγονίας, μιας από τις ισπανικές αυτόνομες κοινότητες, όπως τις αποκαλούν οι Ισπανοί, η οποία καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα της βόρειας μεθοριακής ζώνης της χώρας, συνορεύοντας με τη Γαλλία και την Ανδόρα. Γεωγραφικά, η Σαραγόσα προσδιορίζεται από τον ποταμό Έβρο που τη διασχίζει και από το ορεινό σύστημα των Πυρηναίων, που αν και βρίσκονται σε κάποια απόσταση από την πόλη, αποτελούν το σημαντικότερο γεωφυσικό παράγοντα της περιοχής. Ο ποταμός Έβρος είναι το σημαντικότερο ποτάμι της Ισπανίας. Εκτείνεται σε μήκος 928 χιλιομέτρων και εξασφαλίζει πλούσιο υδάτινο δυναμικό σε μια εκτεταμένη λεκάνη απορροής, επιφάνειας 85.000 τ. χλμ. Με το μεγάλο όγκο υδάτων και τον πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα που συνοδεύει την παρουσία του ποταμού, ιστορικά, η Αραγονία είχε ευνοϊκές συνθήκες για οικονομική ανάπτυξη.

Τα Πυρηναία είναι το φυσικό γεωγραφικό εμπόδιο που χωρίζει την Ιβηρική από την υπόλοιπη δυτική Ευρώπη. Ο μεγάλος ορεινός όγκος που καταλαμβάνουν λειτουργεί ως ένα άτυπο γεωγραφικό τείχος που ερμηνεύει το γεωπολιτικό διαχωρισμό της δυτικής Ευρώπης από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Εξαιτίας των γεωγραφικών δεδομένων της περιοχής, ιδίως στην προ της βιομηχανικής επανάστασης εποχή, η Αραγονία γνώρισε σημαντική ανάπτυξη ως αγροτική οικονομία, ωστόσο στη σύγχρονη εποχή η Σαραγόσα είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πλέον προηγμένα βιομηχανικά κέντρα της Ισπανίας.

Ηφωτεινή, κόκκινη επιγραφή πάνω από το κεφάλι του ταξιδιώτη απέ­ναντι γράφει 296 χλμ./ώρα. Δίπλα ακριβώς η συσκευή τηλεόρασης παίζει μια αμερικανική ταινία στα ισπανικά και τα αγγλικά ταυτόχρονα. Διαλέγεις και παίρνεις. Με μια ματιά έξω από το πλατύ παράθυρο δεν είναι εμφανής η ταχύτητα με την οποία το τρένο σχίζει τα εδάφη της Αραγονίας με προορισμό τη Σαραγόσα. Η άτρακτος κινείται μαλακά, αθόρυβα, γλυ­κά. Η αμαξοστοιχία αναχώρησε από τον κεντρικό σταθμό της Μαδρίτης πριν από μερικά λεπτά για να καλύψει τα 330 χιλιό­μέτρα μέχρι τον προορισμό σε μία ώρα και δεκαπέντε λεπτά. Η εξέλιξη της Ιβηρικής χερσονήσου είναι η ταχύτητα στις μετακινήσεις. Σαν να λέμε Αθήνα-Θεσσαλονίκη σε δύο ώρες δηλαδή... Αλλαγή θέματος.

Ο σιδηροδρομικός σταθμός «Ντελίθιας» δεν μοιάζει και με το πιο φιλόξενο κτήριο του κόσμου. Κύβοι, γωνίες, ευθείες που τέμνονται ψυχρά, μπεζ αποχρώ­σεις. Τουλάχιστον είναι φωτεινός και έχει ξεκάθαρες επιγραφές. Η φιμέ συρόμενη αυτόματη πόρτα ανοίγει φανερώνοντας τον υπέρλαμπρο μεσογειακό Ήλιο. Στη σειρά τα λευκά ταξί. Μια πρόσφατη νερο­ποντή έχει συσσωρεύσει λάσπη και γόπες σε μια γωνιά του πεζοδρομίου. Το λεωφο­ρείο μέχρι το κέντρο, λίγα χιλιόμετρα παραδίπλα, προσφέρει την πρώτη, δωρεάν, ξενάγηση. Αλάνες, πάρκινγκ, πολυκατοικίες στο χρώμα του τούβλου, κυκλικές πο­ρείες στις διασταυρώσεις, ένας οβελίσκος. Σύμβολα. Είναι κάποιες πόλεις που, στον συχνό ταξιδιώτη, δεν αφήνουν παρά μια αίσθηση «βέρτιγκο», μια παράξενη ομοι­ότητα. Και αυτό δεν είναι το μόνο κακό της παγκόσμιας αισθητικής.

Τα ροδάκια της βαλίτσας παιδεύονται να κυλήσουν στο ανώμαλο πλακόστρωτο τα λίγα μέτρα από τη στάση μέχρι το δια­μέρισμα. Μια μυρωδιά από βούτυρο και ψημένη ζύμη φανερώνει το φούρνο στη γωνία, απέναντι από την είσοδο των «απαρταμέντος». Ο ανήλιος διάδρομος που οδηγεί στο γερμανικό ανελκυστήρα είναι παγωμένος, σαν σπήλαιο. Το διαμέρισμα αντιθέτως είναι ζεστό, καθαρό, ολοκαί­νουργιο, επιπλωμένο και διακοσμημένο με την τελευταία λέξη της... σουηδικής ε­πιπλοποιίας. Η παγκοσμιοποίηση ταρα­κουνάει το όνειρο. Παρά την κούραση της πολύ πρωινής πτήσης, μια πρώτη βόλτα στους ηλιόλουστους δρό­μους του ιστορικού κέντρου επιβάλλεται!

Η λεωφόρος Θέσαρ Αουγκούστο, θερμή και φιλόξενη, βασική αρτηρία του κέ­ντρου της πόλης, δρόμος εμπορικός και κόμβος κυκλοφοριακός, χωρίζει και ενώ­νει τα δύο πρόσωπα της καρδιάς της Σα­ραγόσα. Κτήρια μοντέρνα, ξενοδοχεία, ο δρόμος των «οπτικών», γιατρών και κατα­στημάτων, μα και μεγαλειώδη ιστορικά κτίσματα από άλλες εποχές, καλοδιατηρη­μένα, στεγάζουν σήμερα δημόσιες υπηρε­σίες και οργανισμούς. Στα φανάρια για τους πεζούς, τα δευτερόλεπτα μετρούν α­ντίστροφα πάνω από τον «Σταμάτη» ή τον «Γρηγόρη» αντίστοιχα, μετρώντας τη διάρ­κεια της μέρας. Ο Ήλιος κρέμεται από τον ουρανό σε πλάγια θέση αυτή την εποχή του χρόνου. Οι σκιές των κτηρίων, των ο­χημάτων και των ανθρώπων επιμηκύνο­νται καθώς κυλάει το απόγευμα. Σε αυτό το θεατρικό σκηνικό οι ρυθμοί είναι συ­γκρατημένοι. Κανείς δεν τρέχει, κανένα ό­χημα δεν κορνάρει, όλα κυλούν ομαλά. Η Κάγιε Κόσο είναι το νότιο σύνορο της πα­λιάς πόλης με τα δαιδαλώδη στενά. Οι πα­γκόσμιες τράπεζες στεγάζονται εδώ, σε ε­πιβλητικά αρχιτεκτονικά μεγαθήρια. Μο­ντέρνα μπαρ ξενοδοχείων φανερώνονται πίσω από τις μεγάλες, καθαρές τζαμαρίες τους. Είναι άδεια αυτήν την ώρα. Στροφή αριστερά. Κάγιε Αλφόνσο. Μια λίγο παρά­ξενη μίξη των παλιών κτηρίων με μοντέρ­να τροποποιημένες βιτρίνες πολυκατα­στημάτων και μαγαζιών με σουβενίρ κάθε είδους. Το «Γκραν Καφέ» γεμίζει την εικόνα με μιαν άλλη, παλαιότερη ε­ποχή, πιο λογοτεχνική, πιο αλήτικη. Στέκι καλλιτεχνών και ψαγμένων επισκεπτών. Η θέα του είναι επιβλητική, η θέα του δρό­μου από μέσα, μάλλον απογοητευτική. Λί­γη. Ο καφές είναι καλός, δυνατός. Κύμα ε­νέργειας για τη συνέχεια. Ο κεντρικός αυ­τός πεζόδρομος οδηγεί ευθεία στην πλα­τεία της βασιλικής της Πιλάρ, του πιο ανα­γνωρίσιμου αξιοθέατου της πόλης. Αγάλ­ματα του Ροντέν διάσπαρτα στον πεζό­δρομο, σε μια προσωρινή, «δανεική» έκ­θεση, κλέβουν για λίγο την πρωτοκαθε­δρία της εντυπωσιακής εκκλησίας. Σαν πρόσκληση σε δεύτερη σκέψη, το άγαλμα του «Σκεπτόμενου» στην κορυφή του πε­ζόδρομου θυμίζει την απόσταση της με­γαλομανούς έκφρασης του καθολικισμού τού τότε με την απλότητα και τη λιτότητα της εποχής του μεγάλου γλύπτη Ροντέν. Αντιπαράθεση με αξιώσεις, μνημεία κό­ντρα στη σκέψη.

Η πρώτη πρόκληση της πόλης στο νέο επισκέπτη, η βασιλική της Πιλάρ είναι, με μια λέξη, τεράστια. Απέραντη. Οι τέσσερις πύργοι στις γωνίες του ναού καθηλώνουν τον επισκέπτη στο πλακόστρωτο. Τα χρω­ματιστά κιτρινοπράσινα κεραμίδια στους τρούλους μαλακώνουν κάπως τον όγκο του κτίσματος. Η αντανάκλαση του φωτός στις ανοιχτόχρωμες πέτρες του ναού και της πλατείας επιβάλλουν γυαλιά Ηλίου. Η πλατεία μοιάζει να είναι το κέντρο συνά­ντησης των κατοίκων που δεν θέλουν να κλειστούν σε κάποιο καφέ στην κυριακά­τικη βόλτα τους. Είναι όλοι εδώ. Το μέγε­θος της πλατείας τούς χωρά όλους. Μοιά­ζει με αγνάντι σε μικρή πεδιάδα από την κορυφή ενός λόφου. Με σύνδεση wi-fi φυ­σικά. Το εσωτερικό του ναού συνθλίβει με το μέγεθος του, τη μεγαλοπρέπεια, το βά­ρος και τον πλούτο του. Κάπως έτσι φα­ντάζεται κανείς την εποχή της οικονομικής κρίσης τού τότε. Πολλά χρήματα μέσα, αβεβαιότητα και φτώχεια έξω. Ύμνοι και ψαλμωδίες ακούγονται από κάποιο α­προσδιόριστο σημείο. Θα μπορούσε να εί­ναι και από ακριβό στερεοφωνικό σύστη­μα. Όλα παίζουν. Μια καλόγρια ζητεί ευ­γενικά από κάποιους τουρίστες να μιλούν λίγο πιο χαμηλόφωνα και να μη βγάζουν φωτογραφίες ή βίντεο μέσα στο ναό. Στα ι­σπανικά. Οι τουρίστες είναι Γερμανοί. Δεν καταλαβαίνουν. Οι τεράστιες εικονογρα­φήσεις με τις απαγορεύσεις στην είσοδο δεν είναι ισπανικές. Είναι παγκόσμιες...

Πίσω στην πλατεία, ένας άλλος μεγαλο­πρεπής πύργος κυβερνά τον ορίζοντα προς τα ανατολικά, πίσω από το άγαλμα του Γκόγια. Ο καθεδρικός ναός Σέο. Η UNESCO έχει ανακηρύξει την τέχνη «μουδεχάρ», χαρακτηριστικό δείγμα αραβικής τεχνοτροπίας, παγκόσμια πολιτιστι­κή κληρονομιά. Η Σαραγόσα και γενικότερα η Αραγονία διαθέτουν πάρα πολ­λά δείγματα αρχιτεκτονικής και διακόσμη­σης «μουδεχάρ». Ενα από τα πιο γνωστά είναι ο καθεδρικός ναός. Οι ντόπιοι κάτοι­κοι τον θεωρούν ομορφότερο από τη βασι­λική της Πιλάρ, μα η πίστη μπορεί να γίνει υποκειμενικός κριτής καμιά φορά. Βέβαια, η ομορφιά της τέχνης «μουδεχάρ», οι ξυ­λόγλυπτες οροφές, τα χρωματιστά πλακά­κια στο εξωτερικό, οι αραβικές καμάρες, κόβουν την ανάσα. «Μουδεχάρ» ονόμαζαν τους μουσουλμάνους της Ισπανίας την πε­ρίοδο των Σταυροφοριών, στους οποίους ε­πιτρεπόταν η διατήρηση της πίστης, των η­θών και των εθίμων τους. Ταλαντούχοι τεχνίτες έχτιζαν χριστιανικά κτήρια παντρεύ­οντας μουσουλμανικά στοιχεία με την ευ­ρωπαϊκή αρχιτεκτονική, δημιουργώντας αυτά τα μοναδικά αριστουργήματα.

Δυο βήματα προς το Βορρά, ο ήχος των υδάτων αποκαλύπτει τον ποταμό Εβρο, που χωρίζει και ενώνει την πόλη. Μοντέρ­νες γέφυρες αλλά και η ιστορική Πουέντε ντε Πιέδρα συνδέουν τις δύο όχθες. Οι κά­τοικοι αξιοποιούν το ποτάμι στο έπακρον. Περιπατητές, ποδηλάτες, αργόσχολοι, φοι­τητές, περνούν τις ώρες τους εδώ, στα πράσινα πάρκα, τα καφέ, τα παγκάκια και στους οργανωμένους τόπους συνάντησης. Μια απόδραση από την πόλη μέσα στην πόλη.

Τα βήματα, γεμάτα ενέργεια από όλες αυτές τις καινούργιες εικόνες, οδηγούν στο κάστρο της Αλχαφερία, λίγο έξω από το ιστορικό κέντρο. Η αίσθηση του 11^ου αιώνα, οπότε χτίστηκε, σπάει λίγο από τις πολυάριθμες πολυκατοικίες που το περιτρι­γυρίζουν, μα δεν παύει να είναι ένα μεγα­λειώδες αρχιτεκτονικό κατασκεύασμα. Φανερώνει τη δύναμη του Βασιλείου της Σαραγόσα (Τάιφα) στο απόγειο της δόξας της. Αν και δεν είχε αναστηλωθεί μέχρι το 1947 –φιλοξενούσε ως επί το πλείστον φω­λιές πουλιών– σήμερα έχει τη δυνατότητα να στεγάζει όλους τους εκθεσιακούς χώ­ρους, πολλές αίθουσες να έχουν και πάλι την πρωταρχική τους μορφή και να φιλο­ξενεί και το τοπικό Κοινοβούλιο. Η τέχνη «μουδεχάρ» σε πλήρη μεγαλοπρέπεια. Η μέρα τελειώνει με το ήρεμο βάδισμα της ε­πιστροφής μέσα στο χρωματικό πίνακα των φώτων που ανάβουν και παντρεύο­νται με το πορτοκαλί-μοβ δειλινό πάνω α­πό την πόλη.

Η Σαραγόσα (Θαραγόθα στα καστιλιάνικα) είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας (και παλαιότερα του βασιλείου) της Αρα­γονίας. Πέμπτη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ισπανίας με κάτι λιγότερο από 800.000 κατοίκους, απλώνεται σε μια πε­ριοχή με πολλές γεωφυσικές διαφοροποι­ήσεις. Από τον Έβρο ποταμό που διασχίζει την πόλη απ' άκρη σ' άκρη και τους παρα­ποτάμους του, Χουέρβα και Γκαλιέγο, στην έρημο Λος Μονέγκρος, σε πυκνά δά­ση και εύφορες κοιλάδες, μοιάζει με ψηφιδωτό σε πολύχρωμο χάρτη. Η θέα της πόλης λίγο πριν από την είσοδο σε αυτήν, με τους πύργους της Πιλάρ να διακρίνο­νται από πολλά χιλιόμετρα μακριά, βγάζει μια αίσθηση έρημης πολιτείας χτισμένης μέσα στο κίτρινο χρώμα της ερήμου. Φα­ντάζεται κανείς τη σκόνη που θα αιωρείται στον αέρα με δυνατό άνεμο. Η πόλη, βέ­βαια, κάθε άλλο παρά έρημη είναι, αφού, πέρα από τη γνωστή ιβηρική διάθεση, φι­λοξενεί ένα από τα σημαντικότερα πανε­πιστήμια της Ισπανίας, καθώς και σημα­ντικές στρατιωτικές σχολές. Οι αμερικανι­κή αεροπορία φιλοξενούνταν μέχρι το 1994 σε μια από τις μεγαλύτερες αεροπο­ρικές βάσεις της χώρας η οποία λειτουρ­γεί πλέον μόνο για τις ισπανικές δυνάμεις. Και ενώ η αγροτική οικονομία είχε αρχίσει να μπαίνει σε φάση ύφεσης, το 1982 μια α­μερικανική εταιρεία άνοιξε εργοστάσιο στην περιοχή Φιγκερέλας, ένα μικρό χω­ριό κοντά στη Σαραγόσα. Αυτό έδωσε άλ­λη ώθηση στην οικονομία της ευρύτερης περιοχής και «έσπρωξε» άλλες μικρότερες επιχειρήσεις να αναπτυχθούν και να γί­νουν παγκοσμίως ανταγωνιστικές. Όλα αυτά μέχρι την οικονομική κρίση, βεβαί­ως! Η Σαραγόσα έγινε παγκοσμίως γνω­στή, καθώς και οικονομικά ανθηρή, όταν διοργάνωσε την Παγκόσμια Έκθεση Νε­ρού και Ανάπτυξης, γνωστή και ως ΕΧΡΟ, το 2008. Μια ολόκληρη νέα περιοχή αξιο­ποιήθηκε, στις όχθες του Έβρου, με νέα κτήρια, χώρους, αρχιτεκτονικά επιτεύγμα­τα, καθώς και κέντρα αναψυχής και μου­σεία. Η υπερμοντέρνα αυτή γειτονιά είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε κάθε νέα πρό­κληση διοργάνωσης έκθεσης ή, παρόμοι­ου βεληνεκούς, γεγονότος στο μέλλον. Οι γωνιές των μεταλλικών και γυάλινων κτη­ρίων κόβουν σαν ξυράφι το βαθύ μπλε ου­ρανό με ύφος αλαζονικό. Ο συνδυασμός του τεχνοκρατικού με το παραδοσιακό ύφος της παλιάς πόλης, τα πoλυάριθμα μουσεία, τα αμέτρητα εστιατό­ρια με γεύσεις τοπικές, τα διάσημα οινο­ποιεία, καθώς και η επιθυμία των κατοί­κων, ώθησαν τις αρχές να δηλώσουν την πόλη τους υποψήφια για Πολιτιστική Πρω­τεύουσα της Ευρώπης το 2016. Ακόμη πιο φιλόδοξη, αλλά και πιο μακρινή στο μέλ­λον είναι η υποψηφιότητα για τους Χειμε­ρινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022. Ακούγεται παράξενη αυτή η υποψηφιότη­τα από μια πόλη με υψόμετρο μόλις καμιά διακοσαριά μέτρα. Καλύτερη έρευνα, βέ­βαια, φανερώνει ότι η επαρχία της Αραγονίας, στην περιοχή της Ουέσκα, λίγα χι­λιόμετρα βορειότερα, απλώνεται στους πρόποδες των Πυρηναίων. Εκεί βρίσκονται χιονοδρομικές πίστες μήκους άνω των 150 χιλιομέτρων και εγκαταστάσεις ή­δη έτοιμες για την ανάληψη ενός τέτοιου σημαντικού γεγονότος. Έτσι λένε τουλάχιστον. Η ανάπτυξη δεν οδηγεί, βέβαια, μό­νο σε οικονομικές μεταβλητές, αλλά και σε αλλαγές του κοινωνικού ιστού, κάποι­ων ηθών και εθίμων, καθώς και σε ένα πα­ράξενο μίγμα σύγχρονης ζωής με το, όλο και πιο θαμπό, παραδοσιακό χρώμα.

Το λάδι τσιρίζει στο μεγάλο, μεταλλικό σκεύος. Μια γλυκιά μυρωδιά κόβει βόλτες στο μικρό καφέ, κερνώντας τους θαμώνες με επιθυμία για γεύση και απόλαυση. Τα «τσούρος» σερβίρονται ζεστά, «αμαρτω­λά», έτοιμα να κάνουν βουτιά στο φλιτζά­νι με την υγρή σοκολάτα. Γλυκό βαρύ, μα τόσο ζηλευτό στην απλότητα του. Οι πα­ρέες, εύθυμα και γρήγορα, όπως ακούγε­ται, ανταλλάσσουν κουβέντες, τα μικρά παιδιά κάθονται φρόνιμα στην καρέκλα τους περιμένοντας υπομονετικά την επό­μενη μπουκιά. Έξω το φως πέφτει γρήγο­ρα τώρα, αργά το απόγευμα, παρασύρο­ντας μαζί του και τη θερμοκρασία σε ε­λεύθερη πτώση. Οι πύργοι των εκκλησιών μοιάζουν με γίγαντες σκοτεινοί, εκφοβι­στικοί στη θέα τους λίγο πριν ανάψουν τα περίτεχνα φώτα τους και χαρίσουν την ο­μορφότερη εικόνα της νυχτερινής πόλης. Όλα λάμπουν ξαφνικά, σαν να καθάρισε ο τόπος από τους άχαρους ρυθμούς της εργάσιμης ημέρας. Τα βήματα ακούγονται πιο δυνατά, πιο καθαρά τώρα στα στιβαρά πλακόστρωτα του Κάσκο Βιέχο. Ραντεβού που δεν έχουν κλειστεί ποτέ επίσημα, πραγματοποιούνται στα εστιατόρια και τα μπαρ τα διάσπαρτα στα στενά του Ελ Τούμπο. Το μενού υπάρχει και στα αγγλικά, ε­πεξηγώντας τον επερχόμενο κορεσμό της πείνας. Μα, δεν μιλά κανείς αγγλικά ή άλ­λη γλώσσα σ' αυτή την πόλη;

Η εμπειρία της αναζήτησης πληροφο­ριών για ένα συγκεκριμένο εστιατό­ριο από υπάλληλο ταξιδιωτικού γραφείου, ο οποίος, παρά το νεαρό της ηλικίας του, μιλούσε μόνο καστιλιάνικα, μένει αξέχα­στη. Ολυμπιακοί Αγώνες στα ισπανικά; Αυτό θα μοιάζει με ανέκδοτο. Ο σερβιτό­ρος, τέρας ευγένειας και ταχύτητας, αφή­νει ευλαβικά τα πιάτα στο τραπέζι, ανα­κοινώνοντας το περιεχόμενο χαμηλόφωνα στα ισπανικά, το ένα μετά το άλλο με την αυτοπεποίθηση της σίγουρης ποιότητας. Το εξαιρετικό φαγητό διώχνει και το τε­λευταίο ίχνος γκρίνιας. Όσο για το κρασί... Όταν το αποτέλεσμα προηγείται της φή­μης. Όταν η φήμη αξίζει τον τίτλο της. Η ε­λαφριά ζάλη οδηγεί τα βήματα προς το Ελ Τούμπο. Παρέες σε οίστρο ανταλλαγής α­πόψεων και διάθεσης. Όρθιοι μπροστά στις ξύλινες μπάρες, πίσω από τις γυάλι­νες προθήκες με τα «τάπας», ένας πολύ­χρωμος παροξυσμός υποψίας γεύσεων και αισθήσεων. Μπίρα ή κρασί, δεν έχει καμιά σημασία, αυτό που μετρά είναι οι ο­δοντογλυφίδες που απομένουν στα πιάτα. Ο αριθμός τους βγάζει το λογαριασμό, την «κουέντα», στο τέλος. Το οποίο αργεί α­κόμη. Εκτός από τις οδοντογλυφίδες, ό,τι δεν τρώγεται πετιέται στο πάτωμα. Η ει­κόνα της αμέτρητης χαρτοπετσέτας, ψί­χουλου, περιτυλίγματος κάθε είδους πε­ταμένου στο πάτωμα, φανερώνει μια πα­ράδοση την οποία, σαν τις ταυρομαχίες, δεν θα καταλάβω ποτέ. «Στο τέλος της μέ­ρας περνάει σκούπα, έτσι κι αλλιώς...», ο­μολογεί ο μοναδικός αγγλομαθής της πα­ρέας. Για το άλλο παραδοσιακό θέμα, αυ­τό των ταυρομαχιών... ούτε λόγος. Τι μένει λοιπόν; Λίγα «τάπας» ακόμη, συνοδεία «Ριόχα» στο ήδη ταλαιπωρημένο στομάχι, γέλια και ανεμελιά. Την παραμονή της α­ναχώρησης όλα μοιάζουν φυσικά, έτσι κι αλλιώς. Ακόμη και οι απρόβλεπτες γνωριμίες. Τα καλά μένουν στη μνήμη. Πάντα. Ό,τι διαφορετικό, άσχημο ή βαρετό πέ­φτει στο πάτωμα. Θα περάσει η σκούπα της επιστροφής να τα μαζέψει πετώνταςτα στο καλάθι της λήθης.

Τάπας

Αντί κανονικού πιάτου, αφού οι κάτοικοι της Αραγονίας λατρεύουν το τοπικό αρνάκι μαγειρεμένο με απλό τρόπο, επικεντρωνό­μαστε στην κουλτούρα των «τάπας». Από μικρά, συνοικιακά μπαρ μέχρι εστιατόρια υψηλών προδιαγραφών, οι συνδυασμοί υ­λικών πάνω σε φέτες ψωμί που στολίζουν τις φωτισμένες βιτρίνες πάνω στους πάγκους, εναλλάσσονται και διαφέρουν ανάλογα με τη φαντασία του ιδιοκτήτη - σεφ - μάγειρα - θείας που τα φτιά­χνει.

Ελαιόλαδο, αλοιφές πικάντικες, τυροκαυτερή, πελτές ελιάς, μελιτζάνας, αντζούγιες ή καβουρόψιχα, όλα τα είδη αλλαντι­κών και «χαμόν», πικάντικα τυριά, αλλά και τηγανητές φλογέρες και κροκέτες, κά­θονται αναπαυτικά επάνω στην ψίχα. Οι ά­πειρες επιλογές συνοδεύονται από ποτήρι μπίρα ή εμφιαλωμένο κρασί, συνήθως άρι­στης ποιότητας και συνοδεύουν την καλή παρέα στο μέσο ή το τέλος της ημέρας. Με τιμή γύρω στο ευρώ το κομμάτι, ο λογαριασμός μένει χαμηλά και η διάθεση ψηλά.

Διαμονή

Μπορείτε να κάνετε online κράτηση για ξενοδοχεία στη Σαραγόσα από την booking.com.

- Melia Zaragoza, 5*

Ενδιαφέρουσα πρόταση ως προς τη διακόσμηση των δωμα­τίων και τις γενικότερες παρο­χές, σε κεντρικό σημείο της πό­λης.

Ave Cesar Augusto 13
50004 Zaragoza
τηλ.: +34976430100 begin_of_the_skype_highlighting +34976430100 end_of_the_skype_highlighting
www.solmelia.com/hotels/spain/zaragoza/melia-zaragoza

- Hotel Palafox, 5*

Καλό ξενοδοχείο με προσεγ­μένους χώρους.

Marqués de Casa Jiménez
50004 Zaragoza
τηλ.: +34976237700 begin_of_the_skype_highlighting +34976237700 end_of_the_skype_highlighting
www.palafoxhoteles.com

- GranHotel ΝΗ, 4*

Κλασικής αισθητικής και πλήρες παροχών και ανέσεων τόσο για τη διαμονή όσο και για την ευχαρίστηση των θαμώνων και με αρκετές υπηρε­σίες για όσους ταξιδεύουν με παιδιά.

Joaquín Costa 5
50001 Zaragoza
τηλ: +34976221901 begin_of_the_skype_highlighting +34976221901 end_of_the_skype_highlighting
www.nh-hotels.com/nh/en/hotels/spain/zaragoza

- Hotel Reino de Aragón, 4*

Ενδιαφέρον και μεγάλο ξε­νοδοχείο σε αρκετά κεντρικό σημείο της πόλης, με όλες τις αναμενόμενες παροχές.

Coso 80, 50001 Zaragoza
τηλ.: +34976468200 begin_of_the_skype_highlighting +34976468200 end_of_the_skype_highlighting
www.hoteles-silken.com/hotel-reino-de-aragon-zaragoza

- Hotel Tibur, 3*

Πρακτικό ξενοδοχείο, με ό­λες τις απαραίτητες παροχές και ανέσεις, στην πλατεία της Πιλάρ.

Plaza de la Seo
50001 Zaragoza
τηλ.: +34976202000 begin_of_the_skype_highlighting +34976202000 end_of_the_skype_highlighting
www.hoteltibur.com

- Hotel Inca, 3*

Άνετο και περιποιημένο, κο­ντά στο ποτάμι και δίπλα στην πλατεία της Πιλάρ.

Calle de la Manifestación 33
50003 Zaragoza
τηλ.: +34976390091 begin_of_the_skype_highlighting +34976390091 end_of_the_skype_highlighting
www.hotelinca-avil.com

- Hotel Las Torres, 2*

Στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, με καλό «όνομα», πλή­ρες ανέσεων, σε σύγχρονο πε­ριβάλλον.

PlazaNuestra Señora del Pilar 11
50003 Zaragoza
τηλ.: +34976394250 begin_of_the_skype_highlighting +34976394250 end_of_the_skype_highlighting
www.nastasibasiczgzhotel.com

- Hotel Maza, 2*

Κεντρικό, στην πλατεία της Ισπανίας, πλήρες ανέσεων.

Pza. España 5
50001 Zaragoza
τηλ.: +34976229355 begin_of_the_skype_highlighting +34976229355 end_of_the_skype_highlighting
www.hotelmaza.com

Μετάβαση

Αεροπορικώς από Αθήνα το πιο σύντομο δρομολόγιο είναι με Iberia (μέσω Μαδρίτης).

Με αεροπλάνο της Iberia (www.iberia.com), της Spanair (www.spanair.com), της AirNostrum(www.aimostrum.es) και της AirEuropa (www.aireuropa.com).

Με τρένο της RENFE (www.renfe.es) και την υπερταχεία AVE.

Με λεωφορεία των υπηρεσιών Auto-Res (www.avanzabus.com). Οδικώς η Σαραγόσα απέχει από τη Μαδρίτη 330 χλμ. βορειονατολικά και από τη Βαρκελώνη 312 χλμ. δυτικά. Το κόστος διελεύσεων ανέρχεται περίπου σε 31 € και 53 € αντίστοιχα. Η αυτοκινητική λέσχη της Ισπανίας για περιπτώσεις ανάγκης είναι η RACE (www.race.es, +34915933333 begin_of_the_skype_highlighting +34915933333 end_of_the_skype_highlighting / 902300505).

Χρήσιμες πληροφορίες

Γλώσσα: ισπανικά
Θρησκεία: χριστιανοί καθολικοί, στη συντριπτική πλειονότητα τους.
Νόμισμα: ευρώ.
Διαφορά ώρας με Αθήνα: -1.
Θερμοκρασίες:
Νοέμβριος-Μάρτιος: 4° με 14°C
Απρίλιος-Οκτώβριος: 10° με 29°C
Ακραίες τιμές: 2"C και 32°C

Υπηρεσία Τουρισμού: Plaza de Ntra. Sra. del Pilar
τηλ.: +34902 14 2008 begin_of_the_skype_highlighting +34902 14 2008 end_of_the_skype_highlighting / +34976 2012 00 begin_of_the_skype_highlighting +34976 2012 00 end_of_the_skype_highlighting
www.zaragoza.es

Πρεσβείες:

Πρεσβεία της Ελλάδας στην Ισπανία
Μαδρίτη
Avda Dr. Arce 24 28002 Madrid, España τηλ.: +34915644653 begin_of_the_skype_highlighting +34915644653 end_of_the_skype_highlighting/5644654/5 τηλ. έκτ. αv.: +34915644653 begin_of_the_skype_highlighting +34915644653 end_of_the_skype_highlighting

Προξενικό Γραφείο
Avda. Dr. Arce 24 28002 Madrid, España τηλ.: +34915644666 begin_of_the_skype_highlighting +34915644666 end_of_the_skype_highlighting

Προξενικές αρχές της χώρας μας υπάρχουν επίσης στις πόλεις Βαλένθια, Βαρκελώνη, Λα Κορούνια, Μαγιόρκα, Μαλάγα, Μπιλμπάο, Σεβίλη και Χουέλβα.

Πρεσβεία της Ισπανίας στην Ελλάδα
Διονυσίου Αρεοπαγίτου 21 117 42 Αθήνα
τηλ.: 210921323 / 2109213237-8
e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Προξενικό Γραφείο
Διονυσίου Αρεοπαγίτου 21 117 42 Αθήνα τηλ.: 210-9213300 begin_of_the_skype_highlighting 210-9213300 end_of_the_skype_highlighting

Βίζα:
Οι Έλληνες υπήκοοι, κάτοχοι ελληνικού διαβατηρίου, εισέρχονται στην Ισπανία με το διαβατήριο ή την ταυτότητα τους.

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
www.zaragoza.es
www.zaragoza-ciudad.com

Μετακινήσεις

Η πόλη έχει ένα επαρκές δίκτυο αστικών λεωφορείων (με κάρτες πολλαπλών διαδρομών ποικίλης διάρκειας) και υπηρεσιών ταξί, ε­νώ και τα τουριστικά λεωφορεία (www.tuzsa.es) προσφέρουν ικα­νοποιητική κάλυψη των βασικών σημείων ενδιαφέροντος.

Πολιτισμός - Αξιοθέατα

- Ναός της Παρθένου Πιλάρ

Χτισμένος το 17^ο αιώνα, στο σημείο ενός οράματος του Αγίου Ια­κώβου (Santiago),ο τεράστιος ναός έχει μεγάλη ιστορία και αρκε­τούς συμβολισμούς για την πόλη και τους κατοίκους της. Στην κορυ­φή του βόρειου πύργου υπάρχει σημείο θέας όλης τηςπόλης.

τηλ.: +34976394797 begin_of_the_skype_highlighting +34976394797 end_of_the_skype_highlighting

- Καθεδρικός Ναός La Seo

Ο ναός του Αγίου Σώστη (San Salvador) χτίστηκε μεταξύ 12^ου και 17^ου αι. και αποτελεί ενδια­φέροντα συνδυασμό αρκετών διαφορετικών αρχιτεκτονικών στυλ και επιρροών.

Plaza de la Seo

El Tubo, Zaragoza

τηλ.: +34976291238 begin_of_the_skype_highlighting +34976291238 end_of_the_skype_highlighting

- La Lonja

Αναγεννησιακής αισθητικής κτήριο του 16^ου αιώνα, πουλει­τουργεί πλέον ως κέντρο εκθέ­σεων, με ενδιαφέρουσα εξωτερι­κή εμφάνιση και διακόσμηση.

τηλ.: +34976397239 begin_of_the_skype_highlighting +34976397239 end_of_the_skype_highlighting.

- Aljafería

Κτίσμα της αραβικής εποχής (11^ου αιώνα)και ίσως ένα από τα ομορφότερα εκτός Ανδαλουσίας.

Calle de los Diputados

Estación El Portillo

τηλ.: +34976289684 begin_of_the_skype_highlighting +34976289684 end_of_the_skype_highlighting

- Patio de la Infanta

Αυλή αναγεννησιακού κτηρίου του 16^ου αιώνα, που ανήκει πλέ­ον στην Ιβηρική Τράπεζα και στεγάζει μια πολύ ενδιαφέρου­σα συλλογή πινάκων του Γκόγια.

Calle San Ignacio de Loyola 16

Estación El Portillo τηλ.: +34976767676 begin_of_the_skype_highlighting +34976767676 end_of_the_skype_highlighting

- Πύργοι Μουδεχάρ (Mudéjar)

H εκκλησία της Μαγδαληνής,του Αγίου Μιχαήλ και του Αγίου Ζιλ (στη συνοικία El Tubo) απο­τελούν εξαιρετικά δείγματα του αραβικού αρχιτεκτονικού στυλ γνωστού ως μουδεχάρ, των 14^ου και 15^ου αιώνων.

- Πλατείες Πιλάρ και Λα Σέο

Η πλατεία του μεγάλου ναού της Παναγίας Pilar και του καθε­δρικού La Seo καλύπτουν συνο­λικά περί τα 500 τ.μ. και είναι περιτριγυρισμένες από εντυπω­σιακά κτήρια και μνημεία της πόλης.

Μουσεία

- Μουσείο της Zaragoza

Εκθέματα κυρίως αρχαιολογι­κής και καλλιτεχνικής προέλευσης, ανάμεσα τους πολλά δείγ­ματα γοτθικής τέχνης και μερι­κοί πίνακες του Γκόγια.

Plaza de los Sitios 6
Estación El Portillo
τηλ.: +34976222181 begin_of_the_skype_highlighting +34976222181 end_of_the_skype_highlighting

- Μουσείο του θεάτρου Caesaraugusta

Το μουσείο δημιουργήθηκε γύρω από τα ερείπια του αρχαί­ου ρωμαϊκού θεάτρου.

Calle de San Jorge 12
El Tubo, Zaragoza
τηλ.: +34976205088 begin_of_the_skype_highlighting +34976205088 end_of_the_skype_highlighting

- Μουσείο Pablo Gargallo

Αντιπροσωπευτική συλλογή έργων του γλύπτη Gargallo, ίσως του μεγαλύτερου καλλιτέχνη της Αραγονίας μετά τον Γκόγια.

Plaza de San Felipe 3
τηλ.: +34976724923 begin_of_the_skype_highlighting +34976724923 end_of_the_skype_highlighting

Φαγητό-ποτό

Εστιατόρια

Πολλά καφέ και εστιατόρια βρίσκονται κατά μήκος της πλα­τείας Πιλάρ, ενώ στα σοκάκια δί­πλα στον καθεδρικό La Seo υ­πάρχουν πολλά τάπας μπαρ.

■ Casa Juanico

Καλή επιλογή για αυθεντικά ι­σπανικά tapas, με μεγάλη ποικι­λία jamón και άλλα τοπικά προϊ­όντα.

Plaza de la Santa Cruz 21
El Tubo, Zaragoza
τηλ.: +34976397252 begin_of_the_skype_highlighting +34976397252 end_of_the_skype_highlighting

■ El Chalet

Προσεγμένο εστιατόριο κλασι­κού στυλ, με ενδιαφέρον μενού και καλή λίστα κρασιών. Santa Teresa 25

50006 Zaragoza
τηλ.: +34976569104 begin_of_the_skype_highlighting +34976569104 end_of_the_skype_highlighting
www.elchaletrestaurante.com

■ Churrasco

Αλλη μια καλή πρόταση νια τους λάτρεις του κρέατος και των αλλαντικών (χωρίς να λείπουν και οι επιλογές με θαλασσινό). Calle de Francisco Vittoria 19 Estación El Portillo τηλ.: +34976229160 begin_of_the_skype_highlighting +34976229160 end_of_the_skype_highlighting

■ La Granada

Σύγχρονης αισθητικής εστιατό­ριο, με ενδιαφέρον μενού. San Ignacio de Loyola 14 50001 Zaragoza τηλ: +34976223903 begin_of_the_skype_highlighting +34976223903 end_of_the_skype_highlighting www.lilaspastia.es

■ La Mar

Κλασικής αισθητικής εστιατό­ριο, με προσεγμένη περιποίηση και έμφαση στα θαλασσινά. Plaza Aragón 12 50004 Zaragoza τηλ.: +34976212264 begin_of_the_skype_highlighting +34976212264 end_of_the_skype_highlighting

■ Mariscos y Chacinas Azoque

Ποικιλία αλλαντικών και θα­λασσινών, σε ανδαλουσιανή α­τμόσφαιρα.

Azoque 37
El Tubo, Zaragoza
τηλ.: +34976220320 begin_of_the_skype_highlighting +34976220320 end_of_the_skype_highlighting

■ La Riconada de Lorenzo

Παραδοσιακής αισθητικής ε­στιατόριο, με ευφάνταστες συ­νταγές και πολλά θαλασσινά.

La Salle 3
50006 Zaragoza
τηλ: +34976555108 begin_of_the_skype_highlighting +34976555108 end_of_the_skype_highlighting
www.larinconadadelorenzo.com

Μπαρ

■ Café Praga

Ζωντανή μουσική, αλλά και πιο ήρεμο σκηνικό στη βεράντα του.

Plaza de la Santa Cruz 13
El Tubo, Zaragoza
τηλ: +34976200251 begin_of_the_skype_highlighting +34976200251 end_of_the_skype_highlighting

■ El Cantor de Jazz

Τζαζ μουσική και ενδιαφέρου­σα συλλογή από όργανα για το ντεκόρ.

Calle Dato 18
Estación ElPortillo
τηλ: +34976238924 begin_of_the_skype_highlighting +34976238924 end_of_the_skype_highlighting

■ Exo

Σύγχρονη αισθητική και ισπα­νικά ακούσματα.

Plaza del Carmen 11
Zaragoza
τηλ.: +34609639811 begin_of_the_skype_highlighting +34609639811 end_of_the_skype_highlighting

Ψυχαγωγία

Θέατρο, μουσική, χορός

■ Teatro Principal

Το μεγάλο θέατρο της πόλης, κλασικής αισθητικής και μεγα­λοπρέπειας φιλοξενεί παραστά­σεις κάθε φορά διαφορετικού ρεπερτορίου.

www.teatroprincipalzaragoza.com

■ Ωδείο (Auditorio de Zaragoza)

Σημαντικό πολιτιστικό σημείο της πόλης, με σπουδαίες συναυ­λίες και παραστάσεις χορού και όπερας.

C/ Eduardo Ibarra 3
50009 Zaragoza,
τηλ: +34976721300 begin_of_the_skype_highlighting +34976721300 end_of_the_skype_highlighting
www.audiotoriozaragoza.com

Δραστηριότητες - εκδρομές

Δραστηριότητες

♦ Γιορτή Αγίου Βαλέρο

Ο άγιος είναι και ο προστάτης της πόλης και στη μνήμη του γί­νονται μεγάλοι εορτασμοί κάθε 29 Ιανουαρίου στην πλατεία της Πιλάρ, ενώ και το Δημαρχείο εί­ναι ανοιχτό σε όλους τους πολί­τες, για να μπουν και να ξεναγη­θούν στους χώρους του.

♦ Μεγάλη Εβδομάδα

Όπως σε πολλές άλλες πόλεις της Ιβηρικής, έτσι κι εδώ η Με­γάλη Εβδομάδα γιορτάζεται με εντυπωσιακές εκδηλώσεις και πρόσφατα ανακηρύχθηκε γεγο­νός Εθνικού Τουριστικού Ενδια­φέροντος.

♦ Εορτασμοί 5^ης Μαρτίου

Ημερομηνία σημαντική στην ι­στορία της πόλης, συνδεδεμένη με τις αναταραχές του 19^ου αιώ­να.

♦ Εορτασμοί της Πιλάρ

Η γιορτή γίνεται κάθε Οκτώ­βριο, διαρκεί περί τη μία εβδο­μάδα και περιλαμβάνει καλλιτε­χνικά και λαογραφικά δρώμενα.

www.fiestas-del-pilar.es

Εκδρομές

♦ Ουέσκα (Huesca)

Πόλη της επαρχίας της Αραγονίας (75 χλμ. βορειοανατολικά της Σαραγόσα), με ενδιαφέρον ιστορικόκαι θρησκευτικό παρελ­θόν, που αναδεικνύεται μέσα ο­πό τις πολλές και εντυπωσιακές εκκλησίες.

Η πόλη γιορτάζει στα μέσα του Αυγούστου τη γιορτή του Αγίου Λαυρεντίου με πολυήμερους ε­ορτασμούς.

www.huescaturismo.com

♦ Τερουέλ

Η τρίτη βασική πόλη της Αραγονίας (183 χλμ. νότια της Σαρα­γόσα), με πόλο έλξης τα πολλά κτήρια του αρχιτεκτονικού στυλ μουδεχάρ, ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τέσσε­ρις εκκλησίες, Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

♦ Λίμνη Γκαγιοκάντα (Gallocanta)

Στο κέντρο της Ιβηρικής ορο­σειράς, σε υψόμετρο περίπου 1.000 και σε απόσταση 116 χλμ. νοτιοδυτικά της Σαραγόσα, η λί­μνη έχει έκταση 14,4 τ.χλμ. και α­ποτελεί σημείο συνάντησης πολ­λών ενδημικών και αποδημητι­κών πουλιών.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και το γύρω φυσικό τοπίο, που προ­σφέρεται για περιπάτους και βόλτες με ποδήλατο.

www.gallocanta.org

Πηγή: Γεωτρόπιο, τ. 521, σσ. 20-35.

Σημείωση: Το πλήρες άρθρο (κείμενο, φωτογραφίες, κ.λπ.) είναι διαθέσιμο στους παρακάτω συνδέσμους.

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_1.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_2.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_3.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_4.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_5.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_6.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_7.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_8.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_9.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_10.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_11.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_12.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_13.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_14.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_15.jpg

www.ispania.gr/media/docs/Zaragoza_16.jpg

Ευχαριστούμε τον Κωνσταντίνο Σφύκα που μας παραχώρησε το συγκεκριμένο τεύχος του περιοδικού Γεωτρόπιο.