Σάντσο Πάντσα ή Πάνθα;

Το ερώτημα προέκυψε τα τελευταία χρόνια ύστερα από τη διάδοση και στην Ελλάδα της Ισπανικής γλώσσας. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι η σωστή προφορά του επωνύμου του συμπαθούς Σάντσο, ήταν Πάνθα (ή Πάνσα για τους Λατινοαμερικανούς) και όχι Πάντσα, οπότε σε πιο πρόσφατες εκδόσεις του έργου του Θερβάντες στη ολοκληρωμένη του μορφή, ήδη το λάθος έχει αποκατασταθεί και διαβάζουμε πλέον Σάνθο.

Πώς όμως καθιερώθηκε στην Ελλάδα η μορφή Πάντσα;

Όλα ξεκίνησαν από την Ιταλική μετάφραση του έργου, διότι τα χρόνια τα παλιά στην Ελλάδα πού να βρεθεί άνθρωπος να γνωρίζει Ισπανικά, οπότε η πρώτη μετάφραση έγινε από την Ιταλική έκδοση του έργου στην οποία ο Σάντσο, αναφερόταν – και πολύ σωστά – ως Sancio Pancia (προφέρεται ακριβώς Σάντσο Πάντσα). Σωστά λοιπόν, λαμβανομένου υπόψη τη σημασία που έχουν τα ονόματα στον Θερβάντες, panza (ή pança παλιότερα), στα ισπανικά σημαίνει σκεμπές, μπάκα, κοιλιά (και επίσης το πρώτο στομάχι των μηρυκαστικών ζώων). Ακριβώς την ίδια σημασία έχει και στα Ιταλικά η λέξη pancia.

 

Στα ελληνικά βέβαια, είτε Πάντσα είτε Πάνθα δεν αλλάζει τίποτα γιατί ακούγεται σαν ένα απλό όνομα. Αντίθετα, αν θέλαμε να αποδώσουμε το πνεύμα του Θερβάντες θα έπρεπε να το μεταγράφαμε σε Πάντσο Σκεμπές, ή κάτι ανάλογο.

Με αυτή τη λογική, σε κάποια διασκευή-μετάφραση που διάβασα από τις εκδόσεις Άγκυρα, η Δουλθινέα αναφέρεται ως Γλυκερία. Πολύ σωστή λύση αυτή, διαφορετικά, όπως ήδη έκανα στη δική μου μετάφραση, θα πρέπει να μπαίνει κάποιο σχετικό υπόμνημα που να επεξηγεί ότι το όνομα προέρχεται από το επίθετο dulce που σημαίνει γλυκιά.

Τώρα το να νομίζουν κάποιοι ότι προσφέρουν υπηρεσία στην ελληνική λογοτεχνία εμμένοντας στην πεπατημένη του πρώτου μεταφράσαντος, δεν το βρίσκω τόσο σωστό. Το θεωρώ συνειδητή διαιώνιση λάθους.

Στην περίπτωση του Ελ Σιντ, όμως, που οι Ισπανοί ονομάζουν πλέον «Ελ Θίντ», η χρήση του τύπου Σιντ είναι ετυμολογικά τουλάχιστον ορθότερη γιατί προέρχεται από την αραβική λέξη Σίντι, που σημαίνει άγιος.

Κωνσταντίνος Φαρίδης
Μεταφραστής