Λεονταριδη  Ελένη & Αmor López Jimeno (2009), «Προγράμματα σπουδών Νέας Ελληνικής στην Ισπανία: οι περιπέτειες ενός μαθητή και η πρόκληση για ένα καθηγητή». Στα Πρακτικά του 3^ου Διεθνούς Συνεδρίου για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας (22-23 Οκτωβρίου 2004), Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών, Διατμηματικό Πρόγραμμα Διδασκαλίας της ΝΕ ως ΞΓ, Διδασκαλείο Νέας Ελληνικής Γλώσσας, σελ. 377-392.

Προγράμματα Σπουδών Νέας Ελληνικής στην Ισπανία:
Οι περιπέτειες ενός μαθητή και η πρόκληση για ένα καθηγητή.

Ελένη Λεονταρίδη
Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών Πανεπιστημίου Αθηνών
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Amor López Jimeno
Πανεπιστήμιο του Valladolid

1. Εισαγωγή

Στα πλαίσια της ενωμένης και διαρκώς διευρυνόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι πρωτεύουσας σημασίας. Εάν όμως λάβουμε υπόψη την «κυριαρχία» της Αγγλικής γλώσσας και τις εν γένει δυσκολίες της Ελληνικής, καθώς και το γεγονός ότι η δεύτερη αποτελεί μία από τις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες της Ε.Ε. με χαμηλό αριθμό μαθητών και αντίστοιχα περιορισμένο σχετικά διδακτικό υλικό, καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολη καθίσταται η διδασκαλία και εκμάθησή της.

Στην παρούσα εργασία μας θα εξετάσουμε ποια είναι η κατάσταση όσον αφορά στα προγράμματα σπουδών Νέας Ελληνικής γλώσσας στην Ισπανία. Το ενδιαφέρον μας για τη συγκεκριμένη χώρα οφείλεται –πέρα από προσωπικούς λόγους- σε παράγοντες που σχετίζονται με τη λειτουργία των Ισπανικών Πανεπιστημίων και με τη δομή και οργάνωση του Ισπανικού εκπαιδευτικού συστήματος γενικότερα. Γι’ αυτούς τους λόγους θα γίνει μία σύντομη αναφορά στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ισπανίας ώστε να γίνει κατανοητό σε ποιες βαθμίδες της εκπαίδευσης (σχολεία, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Κρατικές Σχολές Γλωσσών κ.ά.) εντάσσονται τα προγράμματα σπουδών Νέας Ελληνικής. Διαπιστώνεται ότι υπάρχει ένα σχετικά έντονο ενδιαφέρον για την εκμάθηση της Ελληνικής (αν αναλογιστούμε ότι γενικά δεν αποτελεί μία «δημοφιλή» επιλογή ως ξένη γλώσσα) αλλά πολλές φορές ο μαθητής αντιμετωπίζει πρόβλημα ως προς τη δυνατότητα πρόσβασης στα εν λόγω κέντρα διδασκαλίας. Τέλος, θα εξετάσουμε τις δυνατότητες εύρεσης εργασίας στην Ισπανία για Έλληνες διδάσκοντες Νέας Ελληνικής ευελπιστώντας να τους προσφέρουμε χρήσιμες πληροφορίες καθώς και να προξενήσουμε το ενδιαφέρον τους να εργασθούν στην Ιβηρική Χερσόνησο.

2. Το Ισπανικό Εκπαιδευτικό Σύστημα

Ξεκινώντας, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι το Ισπανικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει καμία σχέση με το Ελληνικό, ιδιαίτερα όσον αφορά στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πράγματι, τα Ισπανικά πανεπιστήμια, σε αντίθεση με τα Ελληνικά, απολαμβάνουν πλήρη αυτονομία, τόσο νομοθετική όσο και οικονομική, με κάποιους περιορισμούς. Αυτοί οι περιορισμοί αναφέρονται στους τίτλους σπουδών που πρέπει να είναι αναγνωρισμένοι και εγκεκριμένοι από την Εθνική Κυβέρνηση, δηλ. από το Υπουργείο Παιδείας και Επιστήμης, το οποίο με τη σειρά του ορίζει για κάθε Πρόγραμμα Σπουδών ένα ελάχιστο σύνολο διδακτικών μονάδων που πρέπει να συμπληρώσει ο φοιτητής, καθώς και μία σειρά μαθημάτων –τα μαθήματα κορμού- τα οποία πρέπει να είναι κοινά σε όλη την επικράτεια της Ισπανίας, δηλαδή σε όλα τα Πανεπιστήμια, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά.

Από την άλλη, οι αντίστοιχες Αυτόνομες Κοινότητες (ας μη ξεχνάμε ότι η Ισπανία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, είναι ένα σχεδόν ομόσπονδο κράτος, αποτελούμενο από 17 Αυτόνομες Κοινότητες που διατηρούν σχετική νομοθετική και εκτελεστική αυτονομία)

μπορούν να εισάγουν συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις εφαρμοστέες από τα αντίστοιχα Πανεπιστήμια.

Επίσης, το σύνολο των δημοσίων πανεπιστημίων εξαρτάται οικονομικά από τους προϋπολογισμούς της αντίστοιχης Αυτόνομης Κοινότητας, στις οποίες έχουν μεταβιβαστεί οι σχετιζόμενες με την εκπαίδευση αρμοδιότητες. Με άλλα λόγια, τα πανεπιστήμια δεν εξαρτώνται απευθείας από το εθνικό Υπουργείο Παιδείας και Επιστήμης, αλλά από το Συμβούλιο Εκπαίδευσης της Κοινότητάς τους. Αυτό επηρεάζει φυσικά τον προϋπολογισμό του κάθε πανεπιστημίου, και έτσι υπάρχουν ιδρύματα με μεγαλύτερο προϋπολογισμό από άλλα χωρίς να υπάρχει μία συμμετρική κατανομή, ούτε σε συνάρτηση με τον αριθμό των φοιτητών, ούτε σε συνάρτηση με τον αριθμό των καθηγητών. Επιπλέον, καθώς οι διάφορες Αυτονομίες δεν έχουν την ίδια γεωγραφική έκταση ή τον ίδιο πληθυσμό, βρίσκουμε Κοινότητες με πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα (Μαδρίτη, Καταλωνία, Ανδαλουσία), κάποιες φορές μάλιστα υπερβολικά για τον ελάχιστο πληθυσμό τους –όπως είναι η περίπτωση της Καστίλης και Λεόν, με τέσσερα δημόσια και διάφορα ιδιωτικά πανεπιστήμια, σε μία εκτενή γεωγραφικά περιοχή που κατοικείται όμως από μόλις 2.500.000 κατοίκους.

2.1.Τα Δημόσια Πανεπιστήμια

Ένα άλλο περίεργο φαινόμενο στην περίπτωση της Ισπανίας που έχει να κάνει με την πολιτική, είναι ότι εξαιτίας της αναγνώρισης των 17 Αυτόνομων Κοινοτήτων στο Σύνταγμα του 1978, πολλές από αυτές ήταν νεοσύστατες και επομένως δεν είχαν κανένα δημόσιο πανεπιστήμιο στην επικράτειά τους, με αποτέλεσμα τα επόμενα χρόνια να δημιουργηθούν πάρα πολλά νέα πανεπιστήμια, έτσι ώστε η κάθε Κοινότητα να έχει τα δικά της ιδρύματα. Έτσι γεννήθηκαν πανεπιστήμια όπως αυτά της Extremadura, της Castilla-La Mancha, της Χώρας των Βάσκων, των Βαλεαρίδων, της Navarra, της Cantabria, της Rioja, κτλ.. Ακόμα και από «Ιστορικά» (μακράς ιστορίας) πανεπιστήμια αποσπάστηκαν άλλα νέα, ανεξάρτητα από τα πρώτα¹.

Φυσικά, τόσο στη Μαδρίτη όσο και στη Βαρκελώνη, δημιουργήθηκαν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό νέα Πανεπιστήμια ως απάντηση στην ευρεία ζήτηση, και έτσι σήμερα σχεδόν κάθε μία από τις 52 ισπανικές επαρχίες έχει το δικό της Πανεπιστήμιο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, που όμως ακόμη και σε αυτές υπάρχουν Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές, ακόμη και αν εξαρτώνται από ιδρύματα άλλης επαρχίας.

2.2. Τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια

Κάποια ιδιωτικά Πανεπιστήμια έχουν επίσης μακρά ιστορία και κύρος. Η πλειοψηφία των περισσότερων σημερινών ιδιωτικών πανεπιστημίων εξαρτώταν και διευθύνονταν στο παρελθόν από διάφορες κοινότητες της Καθολικής Εκκλησίας, κάτι επίσης διαφορετικό σε σχέση με το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, απολαμβάνουν αναγνώριση και κύρος το Πανεπιστήμιο Pontificia της Salamanca, καθώς και εκείνα του Deusto στο Bilbao, του Comillas στην Cantabria, και της Navarra, που σχετίζεται με το Opus Dei.

Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια, λαϊκά πλέον, και που κάποιες φορές, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, συνδέονται με πανεπιστήμια του εξωτερικού όσον αφορά στην αναγνώριση των τίτλων σπουδών. Αυτά τα εκπαιδευτικά κέντρα είναι αυτοχρηματοδοτούμενα, και γενικά καλύπτουν μία ζήτηση σπουδών και θέσεων που τα δημόσια πανεπιστήμια δεν επαρκούν να καλύψουν. Η πλειοψηφία αυτών προσφέρουν τίτλους μεγάλης ζήτησης και με καλές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης (σπουδές σε οικονομικά, δημοσιογραφία, εικόνα και ήχο, κτλ). Όπως φαντάζεστε, η παρουσία των Ελληνικών σε αυτά είναι ανύπαρκτη ή, αν υπάρχει, περιορίζεται στα αρχαία ελληνικά (όπως για παράδειγμα στο Πανεπιστήμιο Pontificia της Salamanca, όπου υπήρχαν σπουδές στη Βιβλική Τρίγλωσση Φιλολογία).

Σήμερα, αυτός είναι ο χάρτης των δημόσιων (**) και ιδιωτικών (*) Ισπανικών Πανεπιστημίων:

2.3. Το Ισπανικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (UNED)

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην Ισπανία συγκεντρώνεται στο Πανεπιστήμιο UNED (Εθνικό Πανεπιστήμιο Εκπαίδευσης Εξ Αποστάσεως), με έδρες σε όλη την Ισπανία για την πραγματοποίηση των εξετάσεων και την παροχή συμβουλευτικής βοήθειας στους φοιτητές. Στο UNED παραδίδονται μαθήματα τόσο Αρχαίας όσο και Νέας Ελληνικής γλώσσας.

3. Οι Εισαγωγικές Εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο

Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, για να σπουδάσει κάποιος στο πανεπιστήμιο, πρέπει να συμμετάσχει σε μία σειρά εξετάσεων εισαγωγής, αλλά σε αντίθεση με τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, στην Ισπανία είναι οι Αυτόνομες Κοινότητες εκείνες που τις ορίζουν. Στις Κοινότητες με περισσότερα από ένα Πανεπιστήμια αυτές οι εξετάσεις είναι κοινές και πραγματοποιούνται ταυτόχρονα σε όλη την έκταση της Κοινότητας. Μπορεί να διαφοροποιούνται ως προς το περιεχόμενο (δηλ. η ύλη και οι ερωτήσεις της εξέτασης) μεταξύ των Κοινοτήτων, αλλά τα μαθήματα είναι κοινά για όλους. Με μία εξαίρεση: οι γλώσσες των Αυτόνομων Κοινοτήτων:

3.1. Οι επίσημες γλώσσες της Ισπανίας

Κάτι που ενίοτε δεν είναι γνωστό στο εξωτερικό είναι ότι πέρα από τα ισπανικά (ή αλλιώς καστιλιανικά), επίσημη γλώσσα του Ισπανικού κράτους, υπάρχουν άλλες γλώσσες (και όχι διάλεκτοι) που απολαμβάνουν το ίδιο status, δηλαδή έχουν επίσημο χαρακτήρα: τα καταλανικά (στην Καταλωνία) και οι διαλεκτικές του ποικιλίες: valenciano (στην Κοινότητα της Valencia) και balear (στις Βαλεαρίδες). Τα βασκικά (euskera) στη Χώρα των Βάσκων και τα γαλικιανά (στη Γαλικία).

Αυτό σημαίνει ότι τόσο η διδασκαλία (τα μαθήματα), όσο και οι εξετάσεις και οποιαδήποτε επίσημη διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε αυτές τις άλλες γλώσσες. Επιπλέον, αυτές οι Κοινότητες απαιτούν τη γνώση της ιδιαίτερης επίσημης γλώσσας τους (που δικαιολογείται με κάποιο επίσημο τίτλο) για να μπορεί να έχει κανείς πρόσβαση στις θέσεις εργασίας της δημόσιας διοίκησης της περιοχής. Μάλιστα λανθασμένα κάποιοι πιστεύουν ότι γνωρίζοντας καστιλιανικά μπορούν να καταλάβουν και τις άλλες γλώσσες και επομένως να μην αντιμετωπίσουν πρακτικής φύσεως προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή εκεί.

4. Η Νέα Ελληνική

4.1. Στα Πανεπιστήμια

Όσον αφορά τις σπουδές ελληνικών στην Ισπανία, λογικά η παρουσία τους αρχίζει από τα Αρχαία Ελληνικά, των οποίων η διδασκαλία ήταν απαραίτητη στις Σπουδές Φιλολογίας εδώ και αιώνες. Όμως και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είχε μία ευρεία παρουσία η οποία όμως, όπως και στην Ελλάδα, σταδιακά περιορίστηκε με διαδοχικές μεταρρυθμίσεις.

Η εισαγωγή της Νέας Ελληνικής, αντίθετα, είναι κάτι πολύ πρόσφατο και μπορούμε να πούμε ότι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οφείλεται σε ατομικές πρωτοβουλίες οι οποίες βρήκαν ευνοϊκή υποδοχή από τα αντίστοιχα Τμήματα ή Σχολές και σε σχέση με τις υπάρχουσες σπουδές. Έτσι, ανάμεσα στους πρωτοπόρους πρέπει να αναφέρουμε κορυφαίους φιλολόγους (όλοι τους της Αρχαίας Ελληνικής) που άρχισαν να ενδιαφέρονται για τη Νέα Ελληνική, όπως για παράδειγμα ο Alsina, ο Eudald Solá, ο Goyita Núñez (όλοι πια απεβίωσαν) που άνοιξαν το δρόμο για όσους ακολούθησαν².

Σημαντικό είναι να σημειώσουμε ότι στην Ισπανία δεν υπάρχει κάποιος αναγνωρισμένος από το Υπουργείο Παιδείας τίτλος Νεοελληνικών ή τουλάχιστον Βυζαντινών Σπουδών. Οι μοναδικοί σχετικοί τίτλοι είναι εκείνοι της Κλασικής Φιλολογίας και της Διερμηνείας-Μετάφρασης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να υπάρχουν Πανεπιστημιακά Τμήματα Νεοελληνικών ή Βυζαντινών Σπουδών. Έτσι, στις περιπτώσεις που το μάθημα προσφέρεται θα δούμε ότι το status αυτού εξαρτάται πολύ από το από ποιο Πανεπιστήμιο εξαρτάται. Έτσι θα βρούμε καθηγητές Νέας Ελληνικής ενταγμένους σε Τμήματα όπως: Ελληνική (δηλ. Κλασική) Φιλολογία, Κλασική Φιλολογία (που συμπεριλαμβάνει επίσης τη Λατινική και Ινδοευρωπαϊκή Φιλολογία), Κλασική και Αραβική Φιλολογία, Τμήματα Ελληνικών και Σλαβικών Γλωσσών ή Τμήματα Σύγχρονων Γλωσσών (μαζί με ιταλικά, γερμανικά καθώς και άλλες λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες), κτλ. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτά τα Τμήματα ανήκουν σε Σχολές Φιλολογίας, άλλοτε η Σχολή ονομάζεται Φιλοσοφίας και Γραμμάτων, άλλοτε Ανθρωπιστικών Σπουδών, και σε κάποιες περιπτώσεις Διερμηνείας και Μετάφρασης.

Σε αυτό το σημείο θα σταθούμε μόνο στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα καθώς είναι από τα πρωτοπόρα όσον αφορά στη διάδοση των σπουδών Νέων Ελληνικών, τα οποία διδάσκονται στην Κλασική Φιλολογία από τον καθηγητή Μόσχο Μορφακίδη από το 1984-1985. Στα Νέα Προγράμματα Σπουδών κατέστη δυνατόν να εξαπλωθεί η διδασκαλία και στις ειδικότητες της Σλαβικής Φιλολογίας και Ιστορίας, στη Σχολή Μεταφραστών και Διερμηνέων καθώς επίσης και στο Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών. Εδώ και μερικά χρόνια οργανώνονται Εξειδικευμένα Μαθήματα Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, σε συνεργασία με Ελληνικούς φορείς και ταυτόχρονα οργανώνονται με περιοδικό ρυθμό «Ημερίδες γύρω από την Ελλάδα», αφιερωμένες στο μεσαιωνικό και σύγχρονο κόσμο. Σημείο αναφοράς για τις Νεοελληνικές Σπουδές στην Ισπανία ήταν η διοργάνωση στη Γρανάδα το 1996 του «Α΄ Συνεδρίου Ιβηροαμερικανών Νεοελληνιστών», που συγκέντρωσε περισσότερους από εκατό ειδικούς από 15 Ισπανικά Πανεπιστήμια, Πανεπιστήμια της Πορτογαλίας και της υπόλοιπης Ευρώπης καθώς και διαφόρων Ιβηροαμερικανικών κρατών. Κατά τη διάρκεια αυτού του Συνεδρίου δημιουργήθηκε η Ισπανική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών που εντάχθηκε στην ομώνυμη Ευρωπαϊκή Εταιρεία. Σχετικά πρόσφατα επίσης (το 1998), δημιουργήθηκε στη Γρανάδα το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών με την υποστήριξη των Κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Κύπρου.

Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι Νέα Ελληνικά διδάσκονται σήμερα: στο Πανεπιστήμιο του Oviedo, της Χώρας των Βάσκων (στη Βιτόρια), της Βαρκελώνης, του Valladolid, της Salamanca, στα Πανεπιστήμια Complutense και Autónoma της Μαδρίτης, στο Πανεπιστήμιο της Murcia, της Málaga, της Almería, του Cadíz, στο Πανεπιστήμιο La Laguna³ στη Τενερίφη των Κανάριων Νήσων και στο UNED.

4.1.1. Μεταπτυχιακές Σπουδές σχετικά με τη Νέα Ελληνική στα Πανεπιστήμια της Ισπανίας

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι παρά την έλλειψη προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που σχετίζονται αποκλειστικά με τις Νεοελληνικές (ή Βυζαντινές) Σπουδές, αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρία Πανεπιστήμια στην Ισπανία που προσφέρουν τη δυνατότητα πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών στον τομέα αυτό. Αναλυτικότερα:

a) Στο Πανεπιστήμιο Autónoma της Μαδρίτης, προσφέρονται τρεις διαφορετικοί τίτλοι που αντιστοιχούν σε τρία διαφορετικά επίπεδα γνώσης Ελληνικής γλώσσας και σε ένα διαφορετικό αριθμό θεωρητικών μαθημάτων⁴:

• Δίπλωμα Ανώτερης Επιμόρφωσης με τίτλο: «Δίπλωμα στη Γλώσσα και τον Πολιτισμό της Σύγχρονης Ελλάδας. Νεοελληνικές Σπουδές Ι».
• Δίπλωμα Ανώτερης Επιμόρφωσης με τίτλο: «Δίπλωμα στη Γλώσσα και τον Πολιτισμό της Σύγχρονης Ελλάδας. Νεοελληνικές Σπουδές ΙΙ».
• Μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών (Master) με τίτλο: «Μεταπτυχιακό στη Γλώσσα και τον Πολιτισμό της Σύγχρονης Ελλάδας. Νεοελληνικές Σπουδές».

b) Παραμένοντας στη Μαδρίτη, στο Πανεπιστήμιο Complutense είναι δυνατή η πραγματοποίηση έρευνας με αντίστοιχη απονομή Διδακτορικού Τίτλου Σπουδών με θέματα που άπτονται της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
c) Στο Πανεπιστήμιο του Oviedo, στην Αυτόνομη Κοινότητα της Asturias απονέμεται ο τίτλος «Ειδικός στη Νεοελληνική Γλώσσα και Πολιτισμό».

4.2. Στα Ινστιτούτα Γλωσσών των Πανεπιστημίων και στις Κρατικές Σχολές Γλωσσών

Σε κάποια Πανεπιστήμια αν και η Νέα Ελληνική δε συμπεριλαμβάνεται ως μάθημα στο πρόγραμμα σπουδών τους, διδάσκεται ως μία από τις διάφορες άλλες ξένες γλώσσες, σε Ινστιτούτα ή Πανεπιστημιακά Κέντρα Γλωσσών που ανήκουν στο Πανεπιστήμιο, αλλά δεν έχουν το status Σχολής (Σαραγόσα, Μαδρίτη –Complutense-, Σεβίλλη⁵ και Γρανάδα).

Δεν πρέπει να συγχέουμε αυτά τα κέντρα με τις Κρατικές Σχολές Γλωσσών (Escuelas Oficiales de Idiomas) καθώς οι τελευταίες ανήκουν στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και εξαρτώνται από το Υπουργείο Παιδείας ή από τις Αυτόνομες Κυβερνήσεις και όχι από τα Πανεπιστήμια. Μετά το πέρας των 4-5 ετών που διαρκούν οι σπουδές σε αυτές τις Σχολές, μπορεί ο φοιτητής να λάβει ένα Δίπλωμα, ο μοναδικός τίτλος σπουδών Νέων Ελληνικών που αναγνωρίζει επίσημα το Υπουργείο Παιδείας της Ισπανίας. Από τις περίπου 160 Κ.Σ.Γ., προγράμματα Νέας Ελληνικής Γλώσσας προσφέρονται μόνο στις Σχολές της Μαδρίτης, της Βαρκελώνης, της Málaga και του Alicante.

4.3. Σε άλλα κέντρα διδασκαλίας/ διάδοσης Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Πρέπει να αναφέρουμε ορισμένα ακόμα κέντρα όπου διδάσκονται Νέα Ελληνικά:

a) Ισπανο-ελληνικός Πολιτιστικός Σύλλογος: Τα μαθήματα γίνονται στα πλαίσια της Συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας της Ισπανίας και της Συμβουλίου της Κοινότητας της Μαδρίτης, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης⁶.

b) Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών: Ιδρύθηκε στη Γρανάδα το 1998 από το Ελληνικό κράτος, μέσω της Πρεσβείας της Ελλάδας στην Ισπανία. Λειτουργεί υπό την αιγίδα των Πρεσβειών της Ελλάδας και της Κύπρου στην Ισπανία, του Πανεπιστημίου της Γρανάδα, του Γραφείου Πολιτισμού της Τοπικής Κυβέρνησης της Andalucía στη Γρανάδα και του Δημαρχείου της Adra.

c) Ορθόδοξη Εκκλησία στη Μαδρίτη.

Τέλος, να αναφέρουμε ότι στην Ισπανία υπάρχουν τρία εξεταστικά κέντρα όπου πραγματοποιούνται οι εξετάσεις του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας για την Πιστοποίηση Ελληνομάθειας. Πρόκειται για το Πανεπιστήμιο της Málaga, το Πανεπιστήμιο Autónoma της Μαδρίτης και την Κρατική Σχολή Γλωσσών «Drassanes» της Βαρκελώνης.

5. Δυνατότητες εργασίας στην Ισπανία για καθηγητές Νέων Ελληνικών

Ας εξετάσουμε τώρα τι δυνατότητες υπάρχουν για τον καθηγητή που επιθυμεί να εργασθεί στην Ισπανία στα πλαίσια κάποιας διακρατικής συμφωνίας ή ευρωπαϊκού προγράμματος κτλ. Πρώτα από όλα μπορούμε να αναφέρουμε την περίπτωση του προγράμματος COMENIUS 2.2.B για «Βοηθούς Καθηγητές Ξένων Γλωσσών». Ανάδοχος του προγράμματος στην Ελλάδα είναι το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, τα οποίο και ευχαριστούμε για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας παραχώρησε. Μέσω του εν λόγω προγράμματος, πραγματοποιούνται τοποθετήσεις εκπαιδευτικών σε σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σπανιότερα μπορεί να γίνει το ίδιο σε νηπιαγωγεία και σε Σχολές Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (στην Ισπανία εδώ εντάσσονται τα Κρατικά Διδασκαλεία Γλωσσών). Στην Ισπανία, από το 1995 έως το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 μετακινήθηκαν συνολικά 14 άτομα. Οι περισσότεροι εργάσθηκαν σε σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Μαδρίτη και στην ευρύτερη περιοχή της, στη Γρανάδα, Soria, Σεβίλλη, Burela, Almaζora, και Cuart de Poblet. Νέα Ελληνικά πάντως δίδαξαν μόνο οι έξι από τους 14. Επί του παρόντος διδάσκονται Νέα Ελληνικά στις Κ.Σ.Γ. της Μαδρίτης και της Málaga. Για προϋποθέσεις συμμετοχής κτλ, μπορείτε να συμβουλευθείτε το παράρτημα στο τέλος του άρθρου αυτού.

Δύο άλλες δυνατότητες προσφέρονται από τη Διεύθυνση Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (ΔΙ.Π.Ο.Δ.Ε.) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Η πρώτη έχει να κάνει με τις γνωστές σε όλους Αποσπάσεις Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό. Γενικά μπορούν να αποσπαστούν τόσο νηπιαγωγοί, όσο και δάσκαλοι και καθηγητές. Η απόσπαση γίνεται αρχικά για τρία χρόνια, με δικαίωμα παράτασης όμως άλλα δύο χρόνια εφόσον το επιθυμούν και οι δύο πλευρές⁷. Αν και για το 2004-2005 δεν υπήρξε καμία απόσπαση για την Ισπανία, στο παρελθόν είχαν αποσπαστεί νηπιαγωγοί, δάσκαλοι (ένας στη Μαδρίτη και ένας στη Βαρκελώνη) και επτά φιλόλογοι οι οποίοι εργάσθηκαν σε ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πως ακριβώς έγινε όμως αυτό τη στιγμή που οι αποσπάσεις εκπαιδευτικών έχουν στόχο τα σχολεία;

Πριν από δύο χρόνια δημοσιεύθηκε μία προκήρυξη η οποία έκανε λόγο για Αποσπάσεις Φιλολόγων με Ειδικά Προσόντα (κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, με παρακολουθήσεις σεμιναρίων κτλ.). Επρόκειτο για διαφορετική διαδικασία επιλογής εκπαιδευτικών από εκείνη για την Κατώτερη και Μέση Εκπαίδευση. Η απόσπαση γινόταν και πάλι για τρία χρόνια με δικαίωμα παράτασης για άλλα δύο. Σε αυτή την περίπτωση οι Φιλόλογοι εργάζονται σε Πανεπιστήμια ως Βοηθοί Καθηγητού. (Μία από τις προϋποθέσεις για να προκηρυχθεί θέση σε συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο είναι να το έχει ζητήσει ο Καθηγητής της Έδρας). Το πρόβλημα είναι ότι η τότε πρώτη προκήρυξη έγινε με Υπουργική Απόφαση οποίο σημαίνει ότι δε θεωρείται πάγια διαδικασία και επομένως το 2004-2005 που λήγει η θητεία των πρώτων αποσπασμένων δε γνωρίζουμε αν θα ξαναπροκηρυχθούν θέσεις. Πάντως αυτή τη στιγμή υπάρχουν Βοηθοί Καθηγητές σε Πανεπιστήμια της Μαδρίτης (Autónoma & Complutetense), στο Valladolid, στο Oviedo, στη Salamanca και στη Γρανάδα⁸.

6. Συμπεράσματα

Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα όσα προαναφέρθηκαν, ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στο παράρτημα που ακολουθεί. Σε πρακτικό επίπεδο πια και για όσους τυχόν ενδιαφέρονται να εργασθούν στην Ισπανία, η συμβουλή μας είναι ο αναγνώστης να δει πρώτα σε ποια κέντρα στην Ισπανία διδάσκονται Νέα Ελληνικά και δεύτερον σε ποια από αυτά δεν υπάρχει ήδη κάποιος αποσπασμένος. Στη συνέχεια να επικοινωνήσει με τον υπεύθυνο καθηγητή στην Ισπανία (για να διαπιστώσει εάν θα ενδιαφερόντουσαν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα) και εκείνος με τη σειρά του να έρθει σε επαφή με το ΥΠΕΠΘ.

Δρ. Ελένη Λεονταρίδη / Dra. Eleni Leontaridi 
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης / Universidad Aristóteles de Salónica 
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο / Universidad Abierta de Grecia