O Στάθης Αθανασίου, σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας "DOS" μιλάει στο ispania.gr για την νέα του ταινία, η οποία έχει ήδη αποσπάσει δύο βραβεία - Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και Βραβείο Κοινού - στο New York International Independent Film Festival, τον Μάιο του 2011. Η ταινία θα ξεκινήσει να προβάλλεται στην Αθήνα από την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου.
ispania.gr - Στο επίσημο site της ταινίας ένα από τα βιβλία που αναφέρεις είναι ο Δον Κιχώτης. Για ποιο λόγο σε έχει επηρεάσει;
Ο Δον Κιχώτης είναι από τα βιβλία που οφείλουμε όλοι να έχουμε διαβάσει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, στάθηκα μόνο σε μια φράση, «Όταν μια πόρτα κλείνει, μια άλλη ανοίγει». Η πορεία μας δε διακόπτεται ποτέ, μπορεί να αλλάζει δρόμο και κατεύθυνση, αλλά οφείλει να είναι συνεχής. Μόνο εμείς μπορούμε να την ανακόψουμε, κανείς άλλος. Ο Θερβάντες έχει τέτοιο πλούτο νοημάτων που θα ήταν άστοχο να προσπαθήσω να αναφερθώ σε πόσα πράγματα με επηρέασε. Ας μείνουμε με αυτή την πολύ συγκεκριμένη φράση.
Είναι φανερό ότι έχεις ζήσει στην Ισπανία, σε ποιες περιοχές;
Η σχέση μου με την Ισπανία ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν πιτσιρίκος πήρα στα χέρια μου ένα κόμικ. Τον Ερίκ Καστέλ. Ήταν το πρώτο κόμικ σε μεγάλο μέγεθος και γυαλιστερό χαρτί και διηγούταν τις περιπέτειες του Ερίκ, ενός Γάλλου ποδοσφαιριστή, που είχε πάρει μεταγραφή στη Μπαρτσελόνα. Μου φάνηκε μαγικό όλο αυτό που διάβαζα, μου άρεσαν φοβερά τα καρέ, τα χρώματα, τα κτήρια, ακόμα και οι πολυκατοικίες. Από τότε ερωτεύτηκα τη Βαρκελώνη, αλλά πρώτη φορά πήγα μεγάλος πριν 10 χρόνια. Όταν είδα στο μουσείο της Μπάρτσα σε μια προθήκη το πρώτο τεύχος του Ερίκ Καστέλ, ένιωσα ότι αυτή η πόλη μου κλείνει το μάτι. Και κατέληξα λίγα χρόνια μετά να μένω εκεί. Έχω μείνει για λίγο και στη Γαλικία, έχω περάσει πολύ καιρό και στη Μαδρίτη και έχω ταξιδέψει και στην Ανδαλουσία.
Ομοιότητες και διαφορές των ανθρώπων σε Ελλάδα και Ισπανία;
Με τους Ισπανούς είμαστε πολύ πιο ίδιοι απ' όσο φανταζόμαστε, αλλά υπολειπόμαστε σε σύγκριση με αυτούς σε θέματα πολιτισμού και κουλτούρας. Είναι πιο ανοιχτοί σαν κοινωνία γενικώς, αλλά βέβαια, ποιοι είναι ο Ισπανοί; Οι Καστιλιάνοι, οι Καταλανοί, οι Ανδαλουσιανοί, οι Βάσκοι, οι Γαλικιανοί; Είναι μεγάλη γενίκευση να λέμε κάτι για τους Ισπανούς σαν να ήταν ένα ενιαίο σύνολο. Χάριν της κουβέντας όμως, ναι, θα έλεγα ότι είναι πιο πολιτισμένοι από εμάς γιατί έχουν μεγαλύτερη επαφή με την τέχνη. Ή έτσι το έχω καταλάβει εγώ...
Πόσο σε επηρέασε η διαμονή σου εκεί; Προσωπικά και κινηματογραφικά...
H διαμονή μου με επηρέασε πολύ και κινηματογραφικά, αλλά κυρίως, προσωπικά. Όσον αφορά τον κινηματογράφο, είδα πολλά έργα που δε θα έβλεπα ποτέ στην Ελλάδα και είδα “από μέσα” το Ισπανικό σινεμά. Από τις εμπορικές τους ταινίες, μέχρι τις πιο avant garde ταινίες των 2 ατόμων. Έχουν πολύ καλούς ηθοποιούς στην Ισπανία, και πολλές φορές, πάρα πολύ καλούς διαλόγους. Έχουν πολύ καλούς φωτογράφους και καταπληκτικούς production designers, οπότε οι κόσμοι που φτιάχνουν είναι αν μη τι άλλο, πολύ όμορφοι.
Από την άλλη, όσον αφορά το προσωπικό σκέλος, μου άρεσε πάρα πολύ το πόσο έξω είναι αυτοί οι άνθρωποι σαν κουλτούρα. Είναι και κυριολεκτικά έξω, στο δρόμο, και ψυχικά έξω, εξωστρεφείς. Είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεις ένα “κλειστό” Ισπανό, κάποιον που δεν εκφράζει τα συναισθήματά του όπως τα αισθάνεται εκείνη τη στιγμή, από το να βρεις ένα κλειστό Έλληνα. Εμείς νιώθω ότι ήμασταν έτσι τη δεκαετία του '70 και του '80, αλλά κάπου στο δρόμο το χάσαμε και αρχίσαμε να προσποιούμαστε ότι είμαστε κάτι άλλο. Δε βλέπουμε εδώ κόσμο να κάθεται στα πάρκα, στις πλατείες, στα παγκάκια, οπουδήποτε, και να μιλάει ή να παίζει ή να κάνει ό,τι του κατέβει. Εμείς εδώ όταν βγούμε, θα πάμε σε κάποιο μαγαζί και θα βιδωθούμε σε μια καρέκλα. Δε βγαίνουμε αυθόρμητα.
Δυστυχώς και οι Ισπανοί πάνε να καλουπωθούν σε ένα καθωσπρεπισμό, σαν εμάς. Δεν είναι δυνατόν να σου κόβουν πρόστιμο επειδή κάθεσαι στο δρόμο, σε μια πλατεία, σε ένα πεζοδρόμιο με μια μπύρα, όπως γίνεται πλέον στη χώρα του botellón. Δεν είναι δυνατόν να είσαι στην Ισπανία και να έχεις ένα αντικαπνιστικό νόμο τύπου Καλιφόρνια (δεν είμαι υπέρ ή κατά του καπνίσματος, απλά επισημαίνω ότι είναι παράξενο). Ελπίζω να μη χάσουν την εξωστρέφεια που έχουν και γίνουμε όλοι καθώς πρέπει Αμερικάνοι.
Αυτή η διάθεση του να βγεις προς τα έξω και σαν κίνηση, αλλά και σαν προσωπική στάση ζωής, με επηρέασε πολύ και μου έδωσε πολλή δύναμη ώστε να το κάνω κι εγώ στη ζωή μου.
Ποια ήταν η αφορμή για την ιστορία που διηγείται η ταινία; Ποια ήταν η έμπνευση;
Μια προσωπική ανάγκη να μοιραστώ με άλλους και να αφηγηθώ πράγματα και συναισθηματικές πορείες που άλλαξαν το τρόπο με τον οποίο βλέπω τη ζωή, γιατί απλούστατα άλλαξαν εμένα, όχι κάνοντάς με κάτι άλλο, αλλά κάνοντάς με αυτόν που πάντα ήμουνα και δεν είχα το θάρρος να δω.
Τα γυρίσματα στην Ισπανία έγιναν εύκολα; Είχες καθόλου δυσκολίες με τις αρχές; Σε σύγκριση με την Ελλάδα;
Με τις αρχές; Όχι. Πήγαμε στο Catalunya Film Comission, βγάλαμε τις άδειες και ήταν τόσο εξυπηρετικοί και καλοί, που νιώθαμε άσχημα που δεν τους φέραμε κάτι, ένα γλυκό, ένα χυμό, κάτι τέλος πάντων. Τελείως άλλη αντιμετώπιση από τη δική μας αγκυλωμένη και τυφλή γραφειοκρατία.
Θα μπορούσες σε μια παράγραφο να συνοψίσεις το μήνυμα που θέλεις να στείλεις μέσω της ταινίας;
Δε θέλω να στείλω κανένα μήνυμα με την ταινία και γι' αυτό και η ταινία είναι τόσο ανοιχτή, για να χωρέσει αυτόν που τη βλέπει. Το μόνο που θέλω να ζητήσω, είναι όποιος πάει να τη δει, να τη δει με την καρδιά του και όχι με το μυαλό του. Αν και φαινομενικά τα πράγματα είναι μπλεγμένα, δεν υπάρχει κάποιος γρίφος για να λύσεις στην ταινία. Δεν είναι μια άσκηση εξυπνάδας. Δεν είναι μαθηματικά, είναι συναισθήματα. Κι η ζωή έτσι είναι, μπλεγμένη επιφανειακά, ξεκάθαρη στη βάση της. Οπότε αν θέλεις οπωσδήποτε να σου πω ένα μήνυμα, αυτό θα είναι... μην προσπαθείς να καταλάβεις. Νιώσε με ειλικρίνεια. Μετά είναι όλα απλά.
Πώς ήταν η συνεργασία σου με τους ηθοποιούς αφού η ταινία είναι σε δύο γλώσσες; Πώς επικοινωνούσατε;
Η συνεργασία με τους ηθοποιούς ήταν καταπληκτική. Με τους ηθοποιούς δουλεύαμε πολλούς μήνες πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα, συζητώντας είτε από κοντά, είτε μέσω e-mail και πλάθαμε τους χαρακτήρες και τη δράση τους. Και με τους Έλληνες, αλλά και με τους Ισπανούς κάναμε δυο μήνες πρόβες και μάλιστα για να μπορούμε να ελέγχουμε την παραγωγή, οι Ισπανοί ήρθαν εδώ και οι πρόβες έγιναν εξ' ολοκλήρου στην Αθήνα. Αυτό ήταν κάτι που τους έκανε πολύ καλό, κατά πως λένε και οι ίδιοι, γιατί μένανε δίπλα στο αρχαίο θέατρο του Διονύσου, εκεί που ξεκίνησαν όλα, και μάλλον έβαλε ένα δαχτυλάκι ο Θεός γιατί δουλέψαμε φοβερά στις πρόβες. Η δική μου επικοινωνία με τους Έλληνες ήταν στα ελληνικά, και με τους Ισπανούς στα ισπανικά.
Με το συνεργείο οι Ισπανοί συνεννοούνταν σε ελληνοϊσπανοαγγλικά, γιατί οι άνθρωποι του συνεργείου ήξεραν αγγλικά μόνο. Και φυσικά όταν κάποιος από το συνεργείο δε μπορούσε να καταλάβει κάτι ή να γίνει κατανοητός, υπήρχε η γλώσσα των νοημάτων, στην οποία και εμείς αλλά και οι Ισπανοί είμαστε πολύ εκφραστικοί. Είχε πλάκα το ότι μετά από κάποιο καιρό, μιλώντας έφτιαχνα ελληνοϊσπανικές προτάσεις χωρίς να το καταλαβαίνω, αφού μίλαγα πολύ κάθε μέρα και στις 2 γλώσσες, οπότε από ένα σημείο και μετά, όποια λέξη μου έβγαινε πιο εύκολα, την πέταγα! Ακόμα πιο ωραίο ήταν το ότι μετά από τόσους μήνες δουλειάς και επαφής με τους Έλληνες, οι Ισπανοί πολλές φορές ένιωθαν ότι καταλαβαίνουν τη γλώσσα μας, αν και δεν καταλάβαιναν τίποτα από λέξεις. Είναι γιατί τα ηχοχρώματα είναι πολύ κοντά. Αν αφεθείς λίγο, νομίζεις ότι καταλαβαίνεις. Το πάθαινα κι εγώ αυτό στην Ισπανία όταν μάθαινα Ισπανικά. Ουσιαστικά δεν καταλάβαινα τίποτα, αλλά ώρες-ώρες ένιωθα ότι τα καταλαβαίνω όλα.
Είναι η Ισπανία σήμερα για τον κινηματογράφο, την μουσική κλπ ό,τι ήταν η Γαλλία για την Ελλάδα πριν 40 χρόνια, ένα σημαντικό σημείο αναφοράς; Πού βρίσκεται κινηματογραφικά η Ελλάδα;
Δε θα έλεγα ότι η Ισπανία είναι ένα σημαντικό σημείο αναφοράς σήμερα. Νομίζω θα συμφωνήσει και ο David αν τον ρωτήσετε πάνω σ' αυτό. Σίγουρα το σύγχρονο ισπανικό σινεμά είναι ενδιαφέρον, πιο μεγάλο ενδιαφέρον όμως, κατά τη γνώμη μου, έχει το σινεμά της Λατινικής Αμερικής. Περού, Χιλή, Αργεντινή. Πολύ καλύτερες ταινίες από τις ισπανικές, αλλά και γενικώς.
Η Ελλάδα κινηματογραφικά, είναι εκεί που βρίσκεται και κοινωνικά. Σε πλήρη σύγχυση και με διάθεση να αλλάξει τα πράγματα προς κάτι νέο. Η τέχνη πάντα αντανακλά την κατάσταση της κοινωνίας.
Είναι η πρώτη σου μεγάλου μήκους ταινία. Πόσο διαφορετική εμπειρία ήταν;
Επειδή θα μπορούσα να μιλάω με τις ώρες για αυτό το θέμα, θα αρκεστώ σε ένα μικρό σχόλιο μόνο. Δέκα χρόνια δουλεύω στο χώρο αυτό, αλλά τώρα ξεκινάω. Μετά από μια ταινία μεγάλου μήκους και τις εμπειρίες που σου δίνει, τίποτε δεν είναι πια το ίδιο. Επαγγελματικά, καλλιτεχνικά και -κυρίως- προσωπικά.
Τέλος, θα θέλαμε να μας πεις δυο λόγια για τη μουσική της ταινίας...
Τη μουσική συνέθεσε ο Θοδωρής Αμπαζής και το τραγούδι της ταινίας Νada es por suerte ο Bruno Freire León των μαδριλένων El Señor Antipirina. Με το γκρουπ των Antipirina γνωριστήκαμε όταν το 2005 δώσανε το κομμάτι τους Ay Morena για τους τίτλους τέλους της μικρού μήκους μου Καθήστε Μέσα, στην οποία τη μουσική και πάλι είχε συνθέσει ο Θοδωρής. Αυτή τη φορά συζητήσαμε πολύ με το Bruno από την πρώτη στιγμή που μου ήρθε η ιδέα για το τραγούδι και τους στίχους του, γιατί ήθελα να γράψει ένα κομμάτι ειδικά για την ταινία, το οποίο θα έμπαινε στο κομμάτι της Βαρκελώνης. Το αποτέλεσμα μας έκανε όλους πολύ χαρούμενους!
Ο Θοδωρής Αμπαζής, από την άλλη, είναι ο πιο εντυπωσιακός συνθέτης που έχω γνωρίσει, χώρια που είναι ο άνθρωπος ο οποίος με έφερε σε επαφή με το θέατρο και γι' αυτό θα τον ευχαριστώ πάντα. Ο Θοδωρής εκτός από συνθέτης, σκηνοθετεί χρόνια θέατρο και έχω κάνει βίντεο και ταινίες για τις παραστάσεις του, και πάντα όταν είναι να κάνω εγώ κάτι για αυτόν ή αυτός για εμένα, μιλάμε ελάχιστα, γιατί έχουμε βρει ένα κοινό σημείο επαφής που δε χρειάζεται πολλά λόγια για να εκφραστεί. Κάθε φορά που δουλεύουμε μαζί, θα πούμε δυο κουβέντες και μετά θα σταματήσουμε να μιλάμε, ξέροντας ότι αυτό που θα γίνει, είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε. Και αυτός είναι ο ιδανικός τρόπος να δουλεύεις κατά τη γνώμη μου, να συγχρονίζεσαι. Η μουσική που έγραψε ο Θοδωρής για την ταινία, είναι μαγική.
Ανυπομονούμε να την απολαύσουμε. Σε ευχαριστούμε για το χρόνο σου, σου ευχόμαστε κάθε επιτυχία και με το καλό και στην Ισπανία!
Εγώ ευχαριστώ πολύ. Οχαλά!