Πολύς λόγος γίνεται τους τελευταίους μήνες για την πιθανότητα ανεξαρτησίας της Καταλονίας και της διαδικασίας που θα πρέπει να ακολουθηθεί για να γίνει αυτό γεγονός. Οι πρόσφατες εκλογές της 25ης Νοεμβρίου στην εν λόγω Αυτονομία ήταν μια πολύ σημαντική ημερομηνία και γύρω απ’ αυτές έγιναν αναλύσεις, γράφτηκαν άρθρα, πραγματοποιήθηκαν δημόσιες συζητήσεις που κέντρισαν το ενδιαφέρον ευρωπαίων και όχι μόνο πολιτών.
Και ξαφνικά, το βράδυ της Κυριακής με τις ψήφους και τις έδρες της καταλανικής βουλής καταμετρημένες και μοιρασμένες, οι εφημερίδες έσπευσαν να κοινοποιήσουν τα «βιαστικά» τους συμπεράσματα και να θεωρήσουν πως το θέμα είχε λήξει. Το πρώτο κόμμα Convergència i Unió (CiU - Σύγκλιση και Ένωση) του –εδώ και δυο χρόνια προέδρου της Καταλονίας- Άρτουρ Μας παραμένει στην κορυφή αλλά ξεκάθαρα αποδυναμωμένο, χάνοντας δώδεκα έδρες και οκτώ ποσοστιαίες μονάδες (30,68%). Ο Μας ήταν εκείνος που πρότεινε πρόωρες εκλογές αμέσως μετά την εντυπωσιακή διαδήλωση της 11ης Σεπτεμβρίου (ημέρας της Diada, εθνικής γιορτής για τους Καταλανούς) που έθετε πιο έντονα από ποτέ θέμα κυριαρχίας της δεύτερης μεγαλύτερης σε πληθυσμό αυτονομίας του Ισπανικού κράτους.
Ο Μας ήταν επίσης εκείνος που είχε δρομολογήσει –ανάλογα πάντα με το εκλογικό αποτέλεσμα- την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την πολυπόθητη για πολλούς ανεξαρτησία της Καταλονίας. Έτσι τα πρωτοσέλιδα των μεγαλύτερων ισπανικών εφημερίδων, το πρωί της επομένης των εκλογών, ξεκαθάριζαν από την ισπανική πρωτεύουσα, πως δεν τίθεται πλέον θέμα δημοψηφίσματος ή και ανεξαρτησίας μιας και ο κύριος «υπεύθυνος» για αυτές τις προτάσεις είχε χάσει σημαντικό ποσοστό τις εκλογές. «Αντίο Μας, στην Καταλονία αρέσει η Ισπανία» έγραφε η συντηρητική La Razón. «Το σχέδιο του Μας καταποντίζεται στις κάλπες» συνέχιζε το παιχνίδι η El País. «Η Καταλονία απορρίπτει την ανεξαρτησία, Ο Μας χάνει το δημοψήφισμα του» από κοντά και η ABC.
Όμως η «βιασύνη» της μεγαλύτερης μερίδας του τύπου να υποβιβάσει το θέμα και η «πρόχειρη» ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων δίνει μια εντύπωση το λιγότερο παράξενη, λαμβάνοντας υπόψη το πόσα είχαν ειπωθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή. Δεν γίνεται και πολύ πιστευτό, καταξιωμένοι δημοσιογράφοι και σημαντικές εφημερίδες να αναλύουν ένα εκλογικό αποτέλεσμα χωρίς να λάβουν υπόψη τους μια απλή πρόσθεση των κομμάτων που ξεκάθαρα υποστηρίζουν το δικαίωμα για αυτοδιάθεση της Καταλονίας. Γιατί από τα εφτά κόμματα που μπαίνουν στην Καταλανική Βουλή τα τέσσερα έχουν γραμμή υπέρ της αυτοδιάθεσης. Αυτό σημαίνει πως 87 από τις 135 έδρες ανήκουν πλέον σε βουλευτές που επιθυμούν και λογικά θα στηρίξουν ένα δημοψήφισμα στην Καταλονία. Δηλαδή το 57, 73% των έγκυρων ψήφων. Προφανώς, οι ισπανικές εφημερίδες έσπευσαν να χρεώσουν στο πρώτο κόμμα την ήττα και την ακύρωση ταυτόχρονα της συνολικής ιδέας του δημοψηφίσματος.
Παρ’ όλα αυτά, η Καταλονία –όπως και άλλες περιοχές με αυτονομιστικές τάσεις- έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που δεν μπορεί να μην ληφθεί υπόψη. Οι εθνικιστικές τάσεις δεν είναι γνώρισμα μιας πολιτικής θέσης και μόνο. Το CiU του Άρτουρ Μας 2010 είναι μια ομοσπονδία κομμάτων (CDC, UDC) με φιλελεύθερη και συντηρητική πολιτική –με επιρροές από την χριστιανοδημοκρατία σε κάποιο κομμάτι του- και τάσσεται ανοιχτά υπέρ της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Ενώ συναγωνίζεται στη σκληρότητα των μέτρων το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα (PP) και έχει ήδη ψηφίσει μέτρα λιτότητας κρατάει μια στάση εξίσου σκληρή υπέρ της κυριαρχίας της Καταλονίας. Το δεύτερο κόμμα, το ιστορικό ERC (Esquerra Republicana de Catalunya), που είχε μάλιστα βρεθεί στο τιμόνι της Κυβέρνησης της Καταλονίας πριν από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, διπλασίασε τις έδρες του με μια πολιτική αριστερή, ρεπουμπλικανική και με γραμμή ανεξαρτητοποίησης όχι μόνο της Καταλονίας αλλά όλων των καταλανικών χωρών, όπως λέγονται, των περιοχών δηλαδή που μιλούν την καταλανική γλώσσα*. Τρίτο κόμμα βγήκε το καταλανικό σοσιαλιστικό κόμμα (PSC) που προτείνει μια λύση ομοσπονδίας για το θέμα της Καταλονίας αλλά και γενικότερα του ισπανικού κράτους. Ακολουθεί το Λαϊκό κόμμα (PP), που έχει και την εξουσία στην κεντρική ισπανική βουλή και που φυσικά τάσσεται κατηγορηματικά εναντίον της διενέργειας δημοψηφίσματος και της οποιασδήποτε τάσης ανεξαρτητοποίησης των ισπανικών περιοχών (μάλιστα αν μπορούσε θα καταργούσε και τις αυτονομίες όπως τις γνωρίζουμε μέχρι σήμερα). Το έτερο κόμμα της Αριστεράς, ο Συνασπισμός για την Καταλονία (ICV-EuiA), συγγενής με τον δικό μας Σύριζα που κατέλαβε 13 έδρες -τρεις περισσότερες από τις προηγούμενες εκλογές- εκπροσωπεί ένα ευρύ φάσμα αριστερών απόψεων που τάσσονται από την ομοσπονδία ως την απόλυτη ανεξαρτησία. Η κεντρική γραμμή του όμως παραμένει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, συνεπώς δεν χωράει αμφιβολία ότι θα στήριζε την διαδικασία δημοψηφίσματος στην περιοχή της Καταλονίας. To σχετικά νεοσύστατο κόμμα Ciutadans, με συμμετοχή σε δυο εκλογικές αναμετρήσεις, είναι μια «ουδέτερη» πρωτοβουλία διανοούμενων και άλλων πολιτών της Καταλονίας που θεωρεί το θέμα της ανεξαρτησίας της Καταλονίας ως επίπλαστο και τελικά τονίζοντας άλλα ζητήματα κατάφερε να αυξήσει τις έδρες του από τρεις σε εννιά. Τέλος πολύ σημαντική είναι και η είσοδος για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο της πρωτοβουλίας αριστερών οργανώσεων Candidatura d'Unitat Popular με τρεις έδρες, που τάσσεται υπέρ της αυτοδιάθεσης και της ανεξαρτησίας των καταλανικών χωρών και μιλά για φεμινισμό, κοινωνική δικαιοσύνη και άμεση δημοκρατία.
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει πως ίσως η κυρίαρχη τάση είναι η συνέχιση του δημόσιου διαλόγου για την αυτοδιάθεση της Καταλονίας και το άνοιγμα του δρόμου για ένα δημοψήφισμα υπέρ της αυτοδιάθεσης του καταλανικού λαού. Διαφαίνεται επίσης μια απόρριψη, όχι στο σχέδιο της ανεξαρτησίας όσο στο σχέδιο της φιλελεύθερης πολιτικής που μέχρι τώρα εκπροσωπεί ο Άρτουρ Μας και που όπως διατείνεται θα συνεχίσει και με τον σχηματισμό της νέας βουλής. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να προηγηθεί μια συμφωνία. Από μόνο του το CiU δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία για να κυβερνήσει, θα χρειαστεί λοιπόν έναν συμβιβασμό. Με το δεύτερο κόμμα ERC ιδεολογικά οι διαφορές τους είναι αβυσσαλέες και το ERC δεν θα δεχτεί εύκολα τα νέα σκληρά μέτρα που θέλει να περάσει ο Μας, ο οποίος όμως ήδη τόνισε πως δεν θα κάνει καμία κίνηση για δημοψήφισμα χωρίς μια σταθερή συμφωνία για κυβέρνηση. Η εναλλακτική που έχει ο Μας είναι να συμφωνήσει με το κόμμα του Ραχόι για να περάσει τα νέα μέτρα λιτότητας αλλά να ξεχάσει ταυτόχρονα οποιαδήποτε πιθανότητα δημοψηφίσματος. Με τους σοσιαλιστές δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε σύγκλιση ούτε πολιτικό κέρδος για καμία από τις δύο πλευρές.
Συνεπώς οι εκλογές της Κυριακής, με την μεγαλύτερη συμμετοχή από την μεταπολίτευση και μετά, μόνο μονοδιάστατες δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και θα ήταν κρίμα αν σε αυτή τη φάση αποσιωπηθεί η διαφαινόμενη επιθυμία ενός μεγάλου μέρους των καταλανών ψηφοφόρων για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, που θα φέρει ίσως νέα προβλήματα στο προσκήνιο αλλά θα ξεκαθαρίσει τουλάχιστον το τοπίο ως προς το τι είναι αυτό που άμεσα και ειρηνικά διεκδικεί ο λαός της Καταλονίας.
*Καταλανικές Χώρες: Catalunya, Comunidad Valenciana, Islas Baleares, La Franja de Aragón, Andorra, Pirineos Orientales en Francia, Alguer en Cerdeña y El Carche de Murcia
Ιωάννα Τζιβελέκη