Ελένη Λεονταρίδη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης[1]

Περίληψη: Στην Ελλάδα, ενώ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση προσφέρονται προγράμματα σπουδών σχετικά με την ισπανική γλώσσα και πολιτισμό, η ισπανική δεν διδάσκεται στη μέση εκπαίδευση. Σε αυτή μας την εργασία, ύστερα από μία σύντομη αναδρομή στο παρελθόν, θα εστιάσουμε στην παρούσα κατάσταση και σε δεδομένα (όπως το πιλοτικό πρόγραμμα διδασκαλίας ισπανικής στα Γυμνάσια και η πρόσφατη ένταξή της στις εξετάσεις του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας) που φαίνεται να οδηγούν σε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά τη θέση της γλώσσας αυτής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η πρόσφατη δε ανακοίνωση του ΥΠΕΠΘ για ένταξη από το 2009-2010 της ειδικότητας ΠΕ40 Ισπανικής Γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έρχεται ως απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις και προσδοκίες χρόνων.

Resumen: En Grecia, aunque las universidades ofrecen estudios relacionados con la lengua y cultura española, el castellano no se incluye en el currículum de la educación primaria y secundaria. En este trabajo, pasamos revista a la posición del español en el sistema educativo griego y enfocamos en datos (como el programa piloto de enseñanza del español en los institutos o la reciente inclusión del mismo en los exámenes del Certificado Estatal de Competencia Lingüística “KPG”) que parecen conducir a significantes cambios en cuanto a la misma. Parece que la reciente convocatoria del Ministerio de Educación para la gradual inclusión, a partir del año 2009-2010 del español en la educación secundaria, viene a ser la respuesta a los retos actuales y expectativas de años.

1. Εισαγωγή

Το ελληνικό Σύνταγμα του 1975 ορίζει ότι το Κράτος είναι υπεύθυνο για την εκπαίδευση των Ελλήνων πολιτών, αποστολή που φέρνει εις πέρας το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΕΠΘ) μέσω των τοπικών Διευθύνσεών και Γραφείων[2] που είναι υπεύθυνα για τη διοίκηση των εκπαιδευτικών κέντρων, πλην της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι Ν.Π.Δ.Δ., αυτοτελή και αυτοδιοικούμενα που εποπτεύονται ωστόσο από το ΥΠΕΠΘ[3]. Η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλα τα παιδιά 5-15 ετών και συμπεριλαμβάνει την προσχολική (Νηπιαγωγείο), την πρωτοβάθμια (Δημοτικό) και τον πρώτο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο)[4]. Στον ακόλουθο πίνακα παραθέτουμε σχηματικά τη διάρθρωση της ελληνικής δημόσιας εκπαίδευσης η οποία σχεδόν στο σύνολό της παρέχεται δωρεάν[5]:

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα[6]

Στη συνέχεια παραθέτουμε σχηματικά τη δομή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος [Πηγή:Σκαρτσή (2003: 9)].

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές και τη βασική νομοθεσία που διέπει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα βλ. European Comission / Eurybase (χ.η.: 19). Στην ίδια πηγή είναι διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη λειτουργία και το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την δευτεροβάθμια, τη μετα-δευτεροβάθμια και τη μετα-δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση (σ. 79 κ.ο.κ.), καθώς και την ανώτατη τεχνολογική και ανώτατη πανεπιστημιακή εκπαίδευση (σ. 140 κ.ο.κ.).

2. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και η διδασκαλία ξένων γλωσσών

2.1 Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Η εισαγωγή της ξένης γλώσσας στο πρόγραμμα σπουδών γίνεται στο δημοτικό. Κατά το σχολικό έτος 2003-2004 άρχισε η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας[15] από τη Γ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου (αντί της Δ΄ τάξης που ήταν μέχρι τότε), ενώ από τη σχολική χρονιά 2006-2007 εισάγεται και δεύτερη ξένη γλώσσα (Γαλλική ή Γερμανική κατ’ επιλογήν)[16].

Τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο η Αγγλική διδάσκεται ως πρώτη ξένη γλώσσα για 3 ώρες στην Α΄ και για 2 ώρες στη Β΄ και Γ΄ τάξη. Αντίστοιχα η δεύτερη ξένη γλώσσα (Γαλλικά ή Γερμανικά) διδάσκεται για 2 ώρες εβδομαδιαίως[17]. Σύμφωνα με την Lugo Mirón (2007: 20) στο 86% των Γυμνασίων προσφέρεται ως δεύτερη ξένη γλώσσα η Γαλλική ενώ στο 55% η Γερμανική. Αντίστοιχα, η μεγάλη πλειοψηφία των Λυκείων προσφέρουν ως πρώτη ξένη γλώσσα τα Αγγλικά και ως δεύτερη ξένη γλώσσα τα Γαλλικά (38%) ή Γερμανικά (13%).

Ωστόσο, το 2005-2006, εισήχθησαν σε 5 γυμνάσια της χώρας πιλοτικά προγράμματα διδασκαλίας της Ιταλικής[18], ενώ από την επόμενη σχολική χρονιά (2006-2007), λειτούργησε πιλοτικό πρόγραμμα εισαγωγής της Ισπανικής γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση[19] σε 6 γυμνάσια[20] –στην Αττική (Παλλήνη και Αιγάλεω), στη Θεσσαλονίκη (Διαβατά), την Πάτρα, την Λάρισα και τα Χανιά- το οποίο συνεχίστηκε στα ίδια κέντρα και κατά το έτος 2007-2008. Κατά το τρέχον σχολικό έτος (2008-2009), η Ισπανική είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει να διδάσκεται από την Α΄ τάξη του γυμνασίου (και να συνεχιστεί και στις επόμενες τάξεις), σε νέες σχολικές μονάδες όπως αυτές της Αγίας Παρασκευής, Χολαργού, Πετρούπολης και Τρίπολης καθώς και στα πειραματικά γυμνάσια Τρίπολης, Αναβρύτων και Βαρβακείου Σχολής. Ωστόσο σε κανένα από τα δύο προβλεπόμενα σχολεία στην Τρίπολη δεν συγκεντρώθηκε ικανός αριθμός ενδιαφερόμενων μαθητών ώστε να λειτουργήσει το πρόγραμμα. Τα στατιστικά στοιχεία στο τέλος του τριετούς πιλοτικού προγράμματος είναι διαφωτιστικά:

Συγκεντρωτικά λοιπόν, ενώ την πρώτη χρονιά τα μαθήματα παρακολούθησε ένα σύνολο 120 μαθητών (Lugo Mirón, 2007: 20), και τη δεύτερη 268 (Ponce Martín, 2007: 40) στο τέλος του πιλοτικού προγράμματος ο αρχικός αριθμός έχει σχεδόν πενταπλασιαστεί, φτάνοντας τους 534[22]. Η ακόλουθη στατιστική αναπαράσταση είναι δηλωτική του ενδιαφέροντος αυτού για την ισπανική γλώσσα:

Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. πρωτ. 97372/Δ2/22.9.2006 απόφαση του ΥΠΕΠΘ, για την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος διδασκαλίας της Ισπανικής Γλώσσας στα σχολεία (όπως καθορίζεται με την υπ΄ αριθμ. πρωτ. 74672/Γ2/21.7.2006 Υ.Α.) προσλήφθηκαν ωρομίσθιοι εκπαιδευτικοί που είχαν τα κάτωθι προσόντα[23] και σύμφωνα με τις εξής οδηγίες:

Όλα φαίνονταν να δείχνουν ότι η Ισπανική σύντομα θα ακολουθούσε το δρόμο που χάραξε η Ιταλική καθώς η τελευταία συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά ανάμεσα στις ειδικότητες των εξετάσεων του ΑΣΕΠ (κλάδος ΠΕ34), για την κατάρτιση πινάκων επιτυχίας εκπαιδευτικών της Δημόσιας Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τα σχολικά έτη 2009-2010 και 2010-2011[25]. Πράγματι, όταν στα τέλη Μαΐου 2009 το ΥΠΕΠΘ εξέδωσε πρόσκληση προς τους υποψήφιους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για ένταξη στους πίνακες αναπληρωτών και ωρομίσθιων εκπαιδευτικών σχολικού έτους 2009-2010” (εγκύκλιος Δ2/62703/29-5-2009)[26], ανάμεσα στις ειδικότητες που κλήθηκαν συμπεριλήφθηκε και ο “υπό σύσταση κλάδος ΠΕ40 Ισπανικής Γλώσσας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης”.

2.2   Τριτοβάθμια εκπαίδευση

Όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση[27] τώρα, οι σπουδές που σχετίζονται με την Ισπανική Γλώσσα και Πολιτισμό γενικότερα[28] αποτελούν σχετικά πρόσφατη δυνατότητα επιλογής για τους μαθητές που λαμβάνουν μέρος στις πανελλήνιες εισαγωγικές εξετάσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ανάμεσα στα 20 Πανεπιστήμια (ΑΕΙ) και 15 Τεχνολογικά Ιδρύματα (ΑΤΕΙ) της χώρας[29], σχετικές σπουδές και αντίστοιχο πανεπιστημιακό τίτλο προσφέρουν:

-          το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ): Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Το συγκεκριμένο Τμήμα Ιταλικής ιδρύθηκε το 1999, ως μετεξέλιξη του Γενικού Τμήματος Ξένων Πολιτισμών, και μέχρι σήμερα (2008-2009) έχει δύο Κατευθύνσεις που χορηγούν ξεχωριστά πτυχία: α) Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας και β) Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας (για την τελευταία προσφέρονται 130 θέσεις εισακτέων). Το πτυχίο απονέμεται στους φοιτητές που περνούν επιτυχώς 42 μαθήματα[30]. Ωστόσο, πρόσφατα ανακοινώθηκε από το ΥΠΕΠΘ ο διαχωρισμός των κατευθύνσεων Ιταλικής και Ισπανικής σε δύο νέα Τμήματα, που θα λειτουργήσουν ξεχωριστά από το 2009-2010.

-          το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ)[31]: Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών (http://www2.eap.gr/frameset.jsp?locale=el). Προσφέρονται 100 θέσεις σε απόφοιτους Λυκείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι εισάγονται στο Τμήμα μετά από σχετική κλήρωση και στους οποίους παρέχεται εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εγγραφή τους στο τμήμα αποτελεί η αποδεδειγμένη γνώση της Ισπανικής σε επίπεδο Β2 του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς (η πλειοψηφία των υποψηφίων προσκομίζει το DELE Intermedio)[32]. Για την απόκτηση Πτυχίου απαιτείται η επιτυχής παρακολούθηση και εξέταση 12 Θεματικών Ενοτήτων[33].

Σε γενικές γραμμές, τα προγράμματα αυτά σκοπεύουν στην προσφορά γνώσεων στην Ισπανική γλώσσα καθώς και στην κατανόηση της εξέλιξής της. Στοχεύουν επίσης στην πληρέστερη κατανόηση των πλούσιων και πολυδιάστατων πολιτισμών των ισπανόφωνων λαών. Στα παραπάνω προγράμματα θα πρέπει να προσθέσουμε και τα ακόλουθα:

-          Στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (http://www.auth.gr/itl) της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) προσφέρεται πληθώρα μαθημάτων ελεύθερης επιλογής ισπανικής γλώσσας, γλωσσολογίας και λογοτεχνίας[34] με προοπτική το τμήμα σύντομα να μετονομαστεί σε Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας.

-          Το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας (http://www.dflti.ionio.gr/) του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα προσφέρει σειρά μαθημάτων για «Ειδίκευση Ισπανικής γλώσσας και πολιτισμού και η διδακτική της ως ξένης»[35]. Από το ακαδημαϊκό έτος 2000-2001 η εισαγωγή των φοιτητών απαιτεί την εξέταση της ισπανικής γλώσσας ως ειδικό μάθημα στις πανελλήνιες εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μέχρι του παρόντος, η προσφερόμενη ειδίκευση φαίνεται να μην είναι αντίστοιχη τουλάχιστον της προσφερόμενης από το ΕΚΠΑ και το ΕΑΠ. Η αιτία πιθανώς να πηγάζει από την έλλειψη ικανού αριθμού μελών ΔΕΠ που να θεραπεύουν το συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο ή, κατά τη γνώμη μας, στο γεγονός ότι το πρόγραμμα σπουδών δεν έχει ξεκάθαρους στόχους[36].

3.       Η διδασκαλία ξένων γλωσσών σε άλλα κέντρα

Όπως ίσως θα παρατήρησε ο αναγνώστης από τα όσα προαναφέρθηκαν, προκύπτει μία αντίφαση: η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα –τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο- δεν συμπεριλαμβάνει στα επίσημα προγράμματα σπουδών της την Ισπανική γλώσσα, ωστόσο προϋποθέτει τη γνώση αυτής (περίπου σε επίπεδο Β2) για την πραγματοποίηση σπουδών σε δημόσια ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα[37]. Πού και πώς όμως αποκτάται η γνώση αυτή; Προφανώς μέσω ιδιαίτερων μαθημάτων ή μαθημάτων σε ιδιωτικά, κατά βάση, κέντρα σπουδών.

Αφήνοντας στην άκρη τα ιδιαίτερα μαθήματα για τα οποία είναι αδύνατο να έχουμε στοιχεία, σημαντικό ρόλο στη διάδοση της Ισπανικής στην Ελλάδα διαδραματίζει το Instituto Cervantes, οργανισμός με έδρα τη Μαδρίτη, ο οποίος υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας της Ισπανίας. Το Instituto Cervantes της Αθήνας[38] δραστηριοποιείται σε πολιτιστικό-εκπαιδευτικό επίπεδο όντας υπεύθυνο για τη διδασκαλία της ισπανικής γλώσσας και τη διάδοση του ισπανικού και ισπανοαμερικανικού πολιτισμού[39] στην Ελλάδα. Προσφέρει επίσης ειδικά μαθήματα μετάφρασης, λογοτεχνίας, ζωγραφικής, κινηματογράφου, ισπανικής για ειδικούς σκοπούς (νομική, επιχειρήσεις, κ.ά.), συνομιλίας, προετοιμασίας για τις εξετάσεις DELE, επιμόρφωσης καθηγητών,  κτλ.[40]. Τα στατιστικά στοιχεία που παραθέτουμε στη συνέχεια είναι ενδεικτικά της αύξησης του ενδιαφέροντος για την ισπανική γλώσσα στην Ελλάδα:

 

	ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ
Instituto Cervantes de Atenas	2001-02	2002-03	2003-04	2004-05	2005-06	2006-07	2007-08	2008-09
Σύνολο εγγεγραμμένων μαθητών	1.326[41]	1.964[42]	2.136[43]	2.309[44]	2.265[45]	2.085[46]	1.997	2.009

Σχηματικά: 

Από την άλλη, σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδας λειτουργούν Διδασκαλεία ή Κέντρα Ξένων Γλωσσών[47], όμως, η συνεισφορά του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών (ΔΞΓ) του Πανεπιστημίου Αθηνών αναφορικά με τη διδασκαλία και διάδοση της ισπανικής γλώσσας αξίζει ειδική μνεία. Στο ΔΞΓ προσφέρονται μαθήματα γλώσσας σε 34 γλώσσες[48] αλλά και ειδικά προγράμματα ορολογίας, μετάφρασης, πολιτισμού, κτλ.[49]. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, το ενδιαφέρον για την Ισπανική αυξήθηκε με εντυπωσιακό τρόπο, σε σημείο που το ΔΞΓ αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο –ως προς τον αριθμό εκείνων που παρακολουθούν τα μαθήματά του- κέντρο διάδοσης της Ισπανικής στην Αθήνα, μετά το Instituto Cervantes. Τα στατιστικά στοιχεία[50] που παραθέτουμε στη συνέχεια είναι ενδεικτικά της εντυπωσιακά ανοδικής τάσης που χαρακτηρίζει την Ισπανική τα τελευταία χρόνια έναντι άλλων γλωσσών όπως είναι τα Αγγλικά[51], Γαλλικά, Γερμανικά και Ιταλικά.

 

	ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ
ΓΛΩΣΣΑ	2003-04	2004-05	2005-06	2006-07	2007-08	2008-09
Αγγλική	978	848	734	619	635	566
Γαλλική	345	309	323	280	260	264
Γερμανική	405	429	410	329	303	292
Ισπανική	750	908	888	826	843	749
Ιταλική	589	641	622	547	486	454
Επί συνολικού αριθμού φοιτητών	3.880	4.178	4.204	3.849	3.730	2.325

Σχηματικά:

Πέρα από τα δύο αυτά κέντρα, η Ισπανική διδάσκεται σε όλο και περισσότερα ιδιωτικά Κέντρα Ξένων Γλωσσών (ΚΞΓ) ενώ ήδη σε αρκετές πόλεις λειτουργούν εδώ και χρόνια κέντρα που προσφέρουν προγράμματα σπουδών αποκλειστικά γύρω από την ισπανική γλώσσα και πολιτισμό[52]. Ο Luján Castro (2002) εκτιμά (δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία) ότι ο αριθμός όσων μάθαιναν Ισπανικά σε ΚΞΓ στην Ελλάδα το 2000-2001 ήταν 3.500[53]. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε δραματικά τα τελευταία χρόνια, σε σημείο που –όπως υποστηρίζει η Lugo Mirón (2007: 15)- να φτάνουν τους 20.000 μαθητές οι οποίοι φοιτούν στα 370 ΚΞΓ που προσφέρουν ισπανικά ανά την Ελλάδα.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, όσον αφορά τα ΚΞΓ, για να μπορέσει να εργασθεί κάποιος ως καθηγητής Ισπανικών, απαιτείται η έκδοση από το ΥΠΕΠΘ σχετικής Άδειας διδασκαλίας ή/καιΕπάρκεια προσόντων διδασκαλίας ξένης γλώσσας. Σε γενικές γραμμές, για τους Έλληνες πολίτες απαιτείται πτυχίο Ισπανικής Φιλολογίας ή το DELE Superior[54], ενώ για πολίτες άλλων χωρών με μητρική την Ισπανική αρκεί να διαθέτουν πτυχίο ΑΕΙ σε οποιοδήποτε αντικείμενο[55]. Υπεύθυνος για την αναγνώριση ακαδημαϊκών τίτλων της αλλοδαπής είναι ο ΔΟΑΤΑΠ (Διεπιστημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών & Πληροφόρησης), οργανισμός ο οποίος εδρεύει στην Αθήνα και εποπτεύεται από το ΥΠΕΠΘ[56].

4.       Πιστοποίηση γλωσσομάθειας

Οι επίσημες εξετάσεις γλωσσομάθειας του Ισπανικού Κράτους οι οποίες πιστοποιούν τη γλωσσική ικανότητα του υποψηφίου στην Ισπανική ως ξένη γλώσσα είναι οι εξετάσεις DELE (Diplomas de Español como Lengua Extranjera). Ο επίσημος φορέας για τη διοργάνωση των εξετάσεων σε διεθνές επίπεδο είναι το Instituto Cervantes, ενώ την ευθύνη για το σχεδιασμό και την αξιολόγηση των εξετάσεων φέρει το Τμήμα Cursos Internacionales του Πανεπιστημίου της Salamanca[57]. Στην Ελλάδα, οι εξετάσεις DELE διοργανώνονται δύο φορές το χρόνο (κατά τους μήνες Μάιο και Νοέμβριο[58]), και μέχρι το 2008 προσέφεραν τρία επίπεδα γλωσσομάθειας: Inicial (επίπεδο B1 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς), Intermedio (επίπεδο B2) και Superior (επίπεδο Γ2). Η εδώ και χρόνια αναμενόμενη αναδιάρθρωση των προσφερόμενων επιπέδων πιστοποίησης DELE ξεκίνησε τον Μάιο του 2009 με την προσθήκη του επιπέδου Α1 (DELE NivelA1) ενώ εκτιμάται ότι από το τέλος του 2010 θα προσφέρονται εξετάσεις και για τα επίπεδα Α2 και Γ1.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό υποψηφίων στις εξετάσεις DELE παγκοσμίως –παρόλο που ο πληθυσμός της ανέρχεται στα 11 εκατομμύρια- ακολουθούμενη από την Ιταλία (58 εκατ.) και τη Βραζιλία (174 εκατ.)[59]. Ενδεικτικά, η Marcos Sagrado (2006: 47) παραθέτει τα ακόλουθα στοιχεία προερχόμενα από την Διεύθυνση Διπλωμάτων και Διοίκησης Εξωτερικού του Instituto Cervantes στη Μαδρίτη:

Σχηματικά:

Στις εξετάσεις DELE του ακαδημαϊκού έτους 2006-07, από τους 37.690 υποψηφίους ανά τον κόσμο, οι 6.700 ήταν Έλληνες (Leontaridi & Pérez Bernal 2008a). Όσο και αν ακούγεται απίστευτο, τουλάχιστον “ένας στους τέσσερις υποψήφιους στον κόσμο διεκπεραιώνει την εγγραφή του σε κάποιο από εξεταστικά κέντρα που διευθύνει το InstitutoCervantes της Αθήνας”[60]. Τα στατιστικά στοιχεία μιλούν από μόνα τους:

Ίσως οι ιλιγγιώδεις αριθμοί υποψηφίων στις εξετάσεις DELE και το ενδιαφέρον που υποδηλώνουν για την ισπανική γλώσσα να ήταν και ένας από τους λόγους να συντελεστεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα: από το Νοέμβριο του 2008, στις εξετάσεις του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας (ΚΠΓ) για την αγγλική, γαλλική, ιταλική και γερμανική γλώσσα που διοργανώνει το ΥΠΕΠΘ, προστέθηκαν οι εξετάσεις για το επίπεδο Β2 της Ισπανικής γλώσσας[62]. Στις εξετάσεις Ισπανικής επιπέδου Β2, το Νοέμβριο του 2008 συμμετείχαν 390 υποψήφιοι, ενώ ήδη τον Μάιο του 2009 ο αριθμός σχεδόν διπλασιάστηκε (673 υποψήφιοι)[63]. Στις εξετάσεις Νοεμβρίου 2009 αναμένεται να προστεθεί ένα νέο επίπεδο, εκείνο της Ισπανικής επιπέδου Γ1.

5.  Κίνητρα και στόχοι για την εκμάθηση της Ισπανικής ως ξένη γλώσσα.

Σε κάθε περίπτωση το ερώτημα που γεννάται είναι: για ποιο λόγο εν τέλει τέτοιο ενδιαφέρον καταγράφεται για την Ισπανική (και όχι για κάποια άλλη γλώσσα); Οι λόγοι μπορεί να είναι διαφορετικής φύσης, και όπως πολύ σωστά το εκφράζει ο Castellanos Vega (2006: 6 [§ 5: Grecia]): «Οι στόχοι που συνειδητά ή ασυνείδητα θέτουν οι μαθητές που προσέρχονται στην τάξη [της Ισπανικής] είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τα κίνητρα για τα οποία μαθαίνουν ισπανικά και, άρα, με τις ανάγκες, τα ενδιαφέρονται και τις προσδοκίες τους»[64]. Για την ερευνά του, ο Castellanos Vega σχεδίασε μία σειρά από ερωτηματολόγια που απευθύνονταν σε καθηγητές και μαθητές της Ισπανικής σε κέντρα του Instituto Cervantes σε διάφορες χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Τα ερωτηματολόγια απαντήθηκαν το1994 και αν και από τότε έχουν περάσει πολλά χρόνια, φαίνεται λογικό τα επαγγελματικά κίνητρα (συμπεριλαμβανομένης εδώ της ‘βελτίωσης’ του βιογραφικού σημειώματος) και η προσωπική ικανοποίηση να εξακολουθούν να είναι από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους ένας Έλληνας αποφασίζει να μάθει ισπανικά[65]. Για τους Έλληνες, η Ισπανία και τα Ισπανικά είναι της μόδας. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο καθηγητής Ισπανικών στην Ελλάδα δεν πρέπει να ξεχνά ότι τα Ισπανικά δεν είναι ποτέ η πρώτη ξένη γλώσσα που μαθαίνει ένας Έλληνας. Κατά κανόνα οι μαθητές της Ισπανικής στην Ελλάδα είναι ενήλικοι[66] (επομένως συνήθως διαθέτουν εμπειρία στην εκμάθηση γλωσσών) και, στην πλειοψηφία τους, ήδη γνωρίζουν κάποια άλλη λατινογενή γλώσσα, γεγονός που αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για την εκμάθηση λεξιλογίου, γραμματικής και σύνταξης[67]. Από την άλλη, η ισπανική φωνητική –και περιέργως η σύνταξη- μοιάζει τόσο με την ελληνική, που οι Έλληνες σπάνια εγκαταλείπουν από τη στιγμή που θα αρχίσουν να μαθαίνουν Ισπανικά δεδομένου ότι αφομοιώνει κανείς με μεγαλύτερη ευκολία κάτι που είναι ικανός να το αποκωδικοποιήσει, όταν καταλαβαίνει τη λογική του[68].

Η αύξηση του ενδιαφέροντος για την εκμάθηση της Ισπανικής δεν γίνεται εμφανής μόνο στους αριθμούς που καταγράφονται στις εξετάσεις DELE ή (προσφάτως) στο ΚΠΓ και στους αριθμούς διδασκομένων σε κέντρα όπως το ΔΞΓ και το Instituto Cervantes. Ενδεικτική είναι επίσης η αυξανόμενη πολιτιστική δραστηριότητα που αναπτύσσει το τελευταίο αλλά και η Πρεσβεία της Ισπανίας και άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Σε αυτούς τους φορείς, θα πρέπει να προσθέσουμε πληθώρα σωματείων και συλλόγων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η ASPE[69] (1991), η ASCLAYE (1958), ο Ελληνοϊσπανικός Σύνδεσμος Αθηνών (1980), η Εταιρεία Ελλήνων Ισπανιστών (1997), το Ελληνοϊσπανικό Κέντρο Πολιτισμού Θεσσαλονίκης “Federico García Lorca” (1990), κ.ά. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς τους φορείς (ιδιαίτερα η ASPE), διοργανώνουν σεμινάρια διδακτικής της Ισπανικής ως ξένη γλώσσα, συχνά σε συνεργασία με εκδοτικούς οίκους της Ελλάδας και της Ισπανίας τα οποία χαίρουν μεγάλης αποδοχής από τους συμμετέχοντες. Σε σχέση μάλιστα με αυτό, η Ponce Martín (2007: 41), αναφερόμενη σε καθηγητές που απασχολούνται σε ΚΞΓ ή ιδιαίτεραμαθήματα, σημειώνει ότι πολλοί από αυτούς «δεν διαθέτουν πάντα την κατάλληλη εκπαίδευση. Συχνά αρκεί να είναι απλά ισπανόφωνοι, από το οποίο προκύπτει η ανάγκη για σεμινάρια επιμόρφωσης καθηγητών»[70]. Σε κάθε περίπτωση, ως απάντηση στο σταθερά αυξανόμενο ενδιαφέρον, διοργανώνονται κάθε φορά όλο και περισσότερα σεμινάρια επιμόρφωσης, ημερίδες κτλ (κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη). Μεταξύ αυτών, μπορούμε να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στα εξής:

-          «Ημερίδες Διδακτικής της Ισπανικής ως Ξένη Γλώσσα»[71]. Πραγματοποιούνται μία φορά το χρόνο, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, από την ASPE, σε συνεργασία με το Instituto Cervantes, την Πρεσβεία της Ισπανίας (και το αντίστοιχο Μορφωτικό Τμήμα) στην Ελλάδα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, κτλ. καθώς και με διάφορους εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία[72].

-          «Σεμινάρια Μεθοδολογίας και Διδακτικής της ισπανικής για καθηγητές ισπανικών στην Ελλάδα»[73] που διοργανώνονται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη τα δύο τελευταία χρόνια με ετήσια ή εξαμηνιαία συχνότητα από το Μορφωτικό Τμήμα της Πρεσβείας της Ισπανίας στην Αθήνα, σε συνεργασία με καθηγητές από το Πανεπιστήμιο του Alcalá, το ΕΚΠΑ και το ΑΠΘ.

-          Ημερίδες και σεμινάρια που οργανώνονται από το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του ΕΚΠΑ. Το Μάιο του 2004, στο «Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα» δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην Ισπανική Γλώσσα[74].

Ενδεικτικό είναι επίσης το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι, τόσο της Ελλάδας όσο και της Ισπανίας δραστηριοποιούνται στον τομέα της ισπανικής γλώσσας[75] και λογοτεχνίας[76] ενώ εμφανίζονται δίγλωσσες περιοδικές εκδόσεις (όπως το SolLatino), ραδιοφωνικά προγράμματα και θεατρικές παραστάσεις στα Ισπανικά, κτλ.

6.       Συμπεράσματα

Στην εργασία μας αυτή, κάναμε μία σύντομη παρουσίαση από το παρελθόν και το παρόν της διδασκαλίας της Ισπανικής στην Ελλάδα. Διαπιστώσαμε ότι το γενικότερο ενδιαφέρον που παρατηρείται για την Ισπανική σε διεθνές επίπεδο γίνεται αντιληπτό και στη χώρα μας, στα εξεταστικά κέντρα της οποίας εξετάζεται το 25% του συνολικού αριθμού υποψηφίων στις εξετάσεις DELE παγκοσμίως. Ωστόσο, η Ισπανική ουσιαστικά απουσιάζει από τα επίσημα προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης –δεδομένο που ευτυχώς, όπως φαίνεται, θα αλλάξει σύντομα- ενώ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί γνωστικό αντικείμενο που θεραπεύεται τα τελευταία μόλις χρόνια. Ωστόσο, η πρόσφατη ένταξή της στις εξετάσεις Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας και η πρόθεση του ΥΠΕΠΘ να συμπεριλάβει τον κλάδο ΠΕ40 Ισπανικής Γλώσσας στο ενιαίο πίνακα αναπληρωτών και ωρομίσθιων εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για το έτος 2009-2010, αποτελούν ενδείξεις για επερχόμενες σημαντικές αλλαγές όσον αφορά το status της γλώσσας αυτής στην ελληνική εκπαίδευση. Το μέλλον διαφαίνεται μάλλον φωτεινό.

Βιβλιογραφία

Alfa, N. (2004). Ideas y representaciones de aprendices griegos que estudian ELE (πτυχιακή εργασία Máster – Universidad de Barcelona). Biblioteca virtual redELE, nº 3 (primer semestre 2005). Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mepsyd.es/redele/biblioteca2005/alfa.shtml, προσπελάστηκε στις 2/5/2009).

Cabezuelo Martín, M. (2005). Creencias y actitudes de alumnos griegos sobre el aprendizaje oral del español (πτυχιακή εργασία Máster – Universidad de Barcelona). Biblioteca virtual redELE, nº 5 (primer semestre 2006). Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mepsyd.es/redele/Biblioteca2006/MargaritaCabezuelo.shtml, προσπελάστηκε στις 2/5/2009).

Castellanos Vega, I. (2006). Análisis de necesidades e implicaciones a nivel institucional del área geográfico-cultural, de centro y de aula (διδακτορική διατριβή – Universidad de Barcelona). Biblioteca virtual redELE, nº 6 (segundo semestre 2006). Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mec.es/redele/Biblioteca2006/ICastellanos.shtml, προσπελάστηκε στις 3/3/2009).

Δερβίσης, Στ. (1985).Ιστορία νεοελληνικής εκπαίδευσης και σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Θεσσαλονίκη: Μέλισσα.

Επαγγελματικά δικαιώματα σε πτυχιούχους ΑΕΙ και ΤΕΙ (2008, 27-06-08). Ελευθεροτυπία. (Διαθέσιμο on line: http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=82542928, προσπελάστηκε στις 26/8/2008).

European Comission / Eurybase - The Information Database on Education Systems in Europe (χ.η.). Οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα 2005/06. Directorate-General for Education and Culture. (Διαθέσιμο on line: http://www.eurydice.org/ressources/eurydice/eurybase/pdf/0_integral/EL_EL.pdf, προσπελάστηκε στις 28/8/2008).

Λεονταρίδη, Ε. (2006). “’HOLA Ή ΤΙΠΟΤΑ!’; de perlas lingüísticas y lindezas semejantes: el caso de los Falsos Amigos”. Στις Λεονταρίδη, Ε. κ.ά. (επίμ.), 266-272.

Λεονταριδη, Ε., Μπαλαση, Ε. & Σπανοπουλου, Κ. (επίμ.) (2006), Πρακτικά της Ημερίδας «Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα». Αθήνα: Focus on Health. (Η Ημερίδα οργανώθηκε στην Αθήνα από το ΔΞΓ του Παν/μίου Αθηνών και το Σύνδεσμο Φιλίας Εθνών στις 22/5/2004).

Λεονταριδη, Ε., Peramos Soler, Ν. & Ruiz Morales, Μ. (υπό δημοσίευση). “Η γλωσσική ικανότητα των Ελλήνων υποψηφίων στις εξετάσεις γλωσσομάθειας DELE του ισπανικού κράτους. Ανάλυση και συστηματοποίηση λαθών στην παραγωγή γραπτού λόγου. Διδακτικές προτάσεις”.Επιλεγμένα Κείμενα των Πρακτικών του 14ου Διεθνούς Συνεδρίου της ΕΕΕΓ με θέμα “Εξελίξεις στην έρευνα της γλωσσικής εκμάθησης και διδασκαλίας”. Θεσσαλονίκη: Ελληνική Εταιρεία Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας.

Λεονταρίδη, Ε., Σπανοπούλου, Κ., Γεωργούντζου, Α., Ευαγγελίδου, Σ., Ιέλο, Μ., Μπαλάση, Ε., Τασσοπούλου, Ν. & Τσίτου, Ε. (επίμ.) (2008). Πρακτικά του Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου «Η γλώσσα σε έναν κόσμο που αλλάζει», Τόμος Ι. Αθήνα: ΔΞΓ Παν/μίου Αθηνών (Το Συνέδριο οργανώθηκε στην Αθήνα από το ΔΞΓ του Παν/μίου Αθηνών στις 9-11/12/ 2005).

Leontaridi, Ε. (υπό δημοσίευση). “‘Antes’, ‘hace’ y su extraña familia: una aproximación a los errores de alumnos griegos en el campo de los marcadores temporales españoles”. Actas del XXVII Congreso Internacional de AESLA: “Modos y formas de la comunicación humana” – Ciudad Real.

Leontaridi, Ε. (2008). "‘Ayer estudiaba toda la tarde, sin parar. Seguro que apruebo...’ Variaciones sobre un mismo tema: el aspecto gramatical en español y en griego moderno”. RedELE, nº 12. Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mec.es/redele/Revista12/Leontaridi.pdf, προσπελάστηκε στις 28/2/2009).

Leontaridi, Ε. (2001). Los tiempos del pasado del indicativo en español y en griego moderno(διδακτορική διατριβή – Universidad de Salamanca). Biblioteca virtual redELE, nº 9 (segundo semestre 2008). Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mepsyd.es/redele/index.shtml, προσπελάστηκε στις 28/2/2009).

Leontaridi, Ε., Peramos Soler, N. & Ruiz Morales, M. (2007). “AMISTADES PELIGROSAS: Una aproximación teórica y una clasificación práctica de los falsos amigos entre el español y el griego moderno”. OGIGIA. Revista electrónica de estudios hispánicos Nº 2 (Ιούλιος 2007), 77-89. (Διαθέσιμο on line: http://www.ogigia.es/OGIGIA2.html, προσπελάστηκε στις 15/4/2009).

Leontaridi, Ε. & Pérez Bernal, R.M. (2008a). “El español como lengua extranjera en el ámbito griego”, Boletín ‘A los 4 vientos’, Nº 7(άνοιξη 2008). Madrid: SM. (Διαθέσιμο on line: http://www.sm-ele.com/boletin/n7.htm, προσπελάστηκε στις 15/4/2009).

Leontaridi, Ε. & Pérez Bernal, R.M. (2008b). “Ayer estudiaba todo el día porque tenía una problema: puntos problemáticos de la gramática española para griegos”. Cuadernos de Italia y Grecia, 7 (Δεκέμβριος 2008). Roma: Ministerio de Educación y Ciencia, Consejería de Educación y Ciencia, Embajadas de España en Italia y Grecia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mec.es/exterior/it/es/publicaciones/revistas.shtml, προσπελάστηκε στις 15/4/2009).

Leontaridi, Ε. & Pérez Bernal, R.M. (2008c). Claves de español para hablantes de griego. Madrid: SM / Αθήνα: Πατάκης.

Lugo Mirón, S. (2007). Programación de un curso de expresión oral. Madrid: Ediciones del Orto.

Luján Castro, J. (2002). “La enseñanza del español como lengua extranjera en Europa: Datos generales y propuestas para su mejora”. El español en el mundo. Anuario del Instituto Cervantes 2002. Barcelona: Círculo de Lectores / Plaza & Janés. (Διαθέσιμο on line: http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_02/, προσπελάστηκε στις 18/4/2009).

Marcos Sagrado, A.M. (2006). El aprendizaje cooperativo: diseños de una unidad didáctica y observaciones sobre su aplicación práctica en grupo de estudiantes griegos (πτυχιακή εργασία Máster – Universidad de Nebrija). Biblioteca virtual redELE, nº 8 (segundo semestre 2007). Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mepsyd.es/redele/Biblioteca2007/AnaMarcos/AnaMarcos.pdf, προσπελάστηκε στις 4/5/2009).

Memoria del Instituto Cervantes 2002-03. (Διαθέσιμο on line: http://tic.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/memoria_2002_2003.htm, προσπελάστηκε στις 20/2/2009).

Memoria del Instituto Cervantes 2003-04. (Διαθέσιμο on line: http://tic.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/memoria_2003_2004.htm, προσπελάστηκε στις 20/2/2009).

MemoriadelInstitutoCervantes2004-05. (Διαθέσιμο on line: http://tic.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/memoria_2004_2005.htm, προσπελάστηκε στις 20/2/2009).

MemoriadelInstitutoCervantes 2005-06. (Διαθέσιμο on line: http://tic.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/memoria_2005_2006.htm, προσπελάστηκε στις 20/2/2009).

MemoriadelInstitutoCervantes 2006-07. (Διαθέσιμο on line: http://tic.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/memoria_2006_2007.htm, προσπελάστηκε στις 20/2/2009).

Pérez Bernal, R.M. (2001). Ισπανική γραμματική για Έλληνες σπουδαστές – Superior. Αθήνα: Polyglot.

Pérez Bernal, R.M. (2000). Ισπανική γραμματική για Έλληνες σπουδαστές – Intermedio. Αθήνα: Polyglot.

Pérez Bernal, R.M. (1999). Ισπανική γραμματική για Έλληνες σπουδαστές – Inicial. Αθήνα: Polyglot.

Pérez Bernal, R.M. & Leontaridi, E. (2008). Españolparahablantesdegriego – Colección Contrastes. Madrid: SGEL.

Ponce Martín, M.C. (2007, diciembre). “La enseñanza del español en el sistema educativo griego”. Cuadernos de Italia y Grecia, 6, 33-42. Roma: Ministerio de Educación y Ciencia, Consejería de Educación y Ciencia, Embajadas de España en Italia y Grecia. (Διαθέσιμο on line: http://www.mec.es/sgci/it/it/publicaciones/cuaderno06.pdf, προσπελάστηκε στις 19/3/2009).

Ron, A.I. (2005). Versión griega de la “Gramática básica del estudiante de español” (διάφοροισυγγραφείς). Barcelona: Difusión / Αθήνα: Γρίβας.

Σκαρτσή, Π. (επιμ.) (2003). Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα – συνοπτική εικόνα σε αριθμούς. Αθήνα: Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας. (Διαθέσιμο on line: http://www.ypepth.gr/el_ec_page969.htm, προσπελάστηκε στις 13/1/2009).

Στεργίου, E. (2007, 12-2-07). “Η ανώτατη εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση”. Καθημερινή.gr(Διαθέσιμο on line: http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_5365_12/02/2007_181462, προσπελάστηκε στις 13/1/2009). [Ειδικότερα για την Ελλάδα: http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_Flag181446=Take=00=Show=26=File=0=Pref=0frame100097_12/02/2007_181462).

Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι

Americalatina.gr: ιστότοπος με περιεχόμενο που αφορά τις χώρες της Λατινικής Αμερικής: http://americalatina.gr

ASCLAYE – Alianza Sociocultural Latinoamericana y Española (1958): http://users.otenet.gr/~asclaye

ASPE – Asociación de profesores de español e Hispanistas en Grecia (1991): http://users.otenet.gr/~aspegr/

Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος: http://www.statistics.gr/  

Consejería de Educación – Asesoría Técnica en Grecia (oficina del Ministerio de Educación y Ciencia español en Italia y Grecia): http://www.mec.es/exterior/gr/es/home/index.shtml

ΔΟΑΤΑΠ – Διεπιστημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης: http://www.doatap.gr/.

ΕΑΠ – Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο: http://www.eap.gr  

Ελληνοϊσπανικό Κέντρο Πολιτισμού Θεσσαλονίκης “Federico García Lorca” (1990): http://www.centrolorca.gr/

Ελληνοϊσπανικός Σύνδεσμος Αθηνών (1980): http://www.hispanohelena.gr      

Εταιρεία Ελλήνων Ισπανιστών (1997): http://homepages.pathfinder.gr/hispanistasgr/

Eurydice (The information network on education in Europe): http://www.eurydice.org [Ειδικότερα για την Ελλάδα: http://www.eurydice.org/portal/page/portal/Eurydice/ByCountryResults?countryCode=EL]

GUnet – Greek Universities Network (Ελληνικό Ακαδημαϊκό Διαδίκτυο): http://www.gunet.gr 

Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Κέρκυρα), Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας – «Ειδίκευση Ισπανικής γλώσσας και πολιτισμού και η διδακτική της ως ξένης»: http://www.dflti.ionio.gr/current/spanish_el.htm

Instituto Cervantes de Atenas: http://atenas.cervantes.es/

Ispania.gr: διαδικτυακή πύλη (portal) με περιεχόμενο που αφορά την Ισπανία: πολιτισμό, εκδηλώσεις, τέχνες, μουσική, φλαμένκο, λογοτεχνία, ειδήσεις, συνταγές, τουριστικές πληροφορίες κλπ.: http://www.ispania.gr/  

ΚΠΓ – Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας: http://www.ypepth.gr/el_ec_page8591.htm

ΠΑ.Σ.Π.Ι.Φ. – Πανελλήνιος Σύλλογος Πτυχιούχων Ισπανικής Φιλολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. 

ΠΑ.ΣΥ.ΑΠ.ΙΣΠ. – Πανελλήνιος Σύλλογος Αποφοίτων Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού του ΕΑΠ: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  

ΠΑ.ΣΥ.ΦΟΙ.ΙΣΠ. – Πανελλήνιος Σύλλογος Φοιτητών Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού του ΕΑΠ: (Τ.Θ. 85012 – Πειραιάς 18052) Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  

Πρεσβεία της Ισπανίας στην Αθήνα: http://www.mae.es/Embajadas/Atenas/es/home

SolLatino (ισπανόφωνη περιοδική έκδοση στην Αθήνα): http://solatino.gr/ell/ 

Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ): http://www.auth.gr/itl

UNSD - United States Statistics Division: http://unstats.un.org

Universia – Δίκτυο Πανεπιστημίων της Ισπανίας και της Λατινικής Αμερικής: http://www.universia.net/  

ΥΠΕΠΘ – Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων: http://www.ypepth.gr

---

 

** Σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 32% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (MemoriadelInstitutoCervantes 2003-04: 134).

*** Σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 12,22% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (MemoriadelInstitutoCervantes 2004-05: 124).

**** Παραδόξως ο αριθμός των υποψηφίων που αναφέρεται είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον του προηγούμενου έτους. Ίσως να πρόκειται για λάθος κατά τη δημοσίευση των στοιχείων στο MemoriadelInstitutoCervantes 2005-06: 120.

***** MemoriadelInstitutoCervantes 2003-04: 150.

******Ευχαριστούμε τον κ. Juan Vicente Piqueras Salinas, Διευθυντή Σπουδών του Instituto Cervantes της Αθήνας, για τις πληροφορίες που μας έδωσε για τα δύο τελευταία ακαδημαϊκά έτη.

******* Για το ακαδ. έτος 2008-2009 γνωρίζουμε τον αριθμό υποψηφίων μόνο για τις εξετάσεις Μαΐου και όχι και Νοεμβρίου.

Άλλοι λόγοι μπορεί να είναι η συγγένεια με ισπανόφωνους, η ενασχόληση στον ελεύθερο χρόνο, κτλ..