Η Α.Ε. ο Πρέσβης του Μεξικού στην Ελλάδα Tarcisio Navarrete Montes de Oca μας κάλεσε στις 21 Δεκεμβρίου στην Πρεσβεία της χώρας του, για μια συνέντευξη τύπου με θέμα τον Κόσμο των Μάγια. Άνοιξε ο ίδιος την εκδήλωση, παρουσιάζοντας με λίγα λόγια την καμπάνια που έχει ξεκινήσει από το καλοκαίρι στο Μεξικό. Πιο συγκεκριμένα, μας είπε:
"Στις 21 Ιουνίου ο Πρόεδρος του Μεξικού Felipe Calderόn εγκαινίασε την καμπάνια “Mundo Maya 2012” (Κόσμος Μάγια), που έχει ως στόχο να προωθήσει τον τουρισμό στο νοτιοδυτικό Μεξικό.
Πρόκειται για μια διεθνή προσπάθεια, σε συνεργασία με το Belize, το El Salvador, την Guatemala και τις Honduras.
Ο αρχαίος πολιτισμός των Μάγια μπορεί να συγκριθεί με τον Αρχαίο Ελληνικό ή και τον Αιγυπτιακό πολιτισμό, αφού είχαν βαθιές γνώσεις στην Αστρονομία, τα Μαθηματικά, την Αρχιτεκτονική και την Τέχνη.
Η 21η Δεκεμβρίου του 2012 θα σημάνει το τέλος του τωρινού κύκλου του ημερολογίου των Μάγια, κάτι που έχει οδηγήσει σε πολλές ερμηνείες και γενικότερα έχει τραβήξει την προσοχή όλου του κόσμου. Θέλουμε να αδράξουμε την ευκαιρία που μας δίνεται, για να αναδείξουμε αυτήν την περιοχή του Μεξικού.
Ο απώτερος στόχος της εκστρατείας "Mundo Maya" είναι να προωθήσει αυτά τα μοναδικά μέρη στον υπόλοιπο κόσμο και να παρέχουμε μια εξαιρετική εμπειρία με την αποκάλυψη του τουριστικού δυναμικού της περιοχής.
Εκδηλώσεις διοργανώνονται από σήμερα έως το τέλος του 2012 για την προώθηση της εκστρατείας, που κυμαίνονται από διεθνείς εκθέσεις, σε συνέδρια και συναντήσεις με ειδικούς και ερευνητές από όλο τον κόσμο.
Το άνοιγμα αρχαιολογικών χώρων και αποκαταστάσεις έχουν δρομολογηθεί στο πλαίσιο της εκστρατείας, όπως και στο Comalco, το Calakmul και το Tonina. Ένα νέο Μουσείο της προ-ισπανικού πολιτισμού έχει προγραμματιστεί να ανοίξει, στην παράκτια περιοχή, έτσι ώστε οι επισκέπτες μπορούν να συνδυάσουν πολιτιστικές διακοπές με την εμπειρία των όμορφων παραλίων της Καραϊβικής του Μεξικού. Και τελικά, να καταστεί η περιοχή τουριστικός προορισμός όπως κανένας άλλος στον κόσμο.
Η κυβέρνηση έχει επίσης επενδύσει σε υποδομές: δρόμοι είναι υπό κατασκευή και αναβάθμιση, για να συνδεθούν το νοτιοανατολικό κομμάτι με την υπόλοιπη χώρα πιο αποτελεσματικά. Άλλα έργα περιλαμβάνουν η δεύτερη πίστα του αεροδρομίου του Κανκούν, καθώς και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων σε διάφορα μέρη όπως το Palenque, το Chichén Itzá και το Tulum.
Η εκστρατεία "Mundo Maya" θα δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας και οικονομική ανάπτυξη για τους κατοίκους της περιοχής, εκτός του ότι διαθέτει μια εξαιρετική ευκαιρία για τους Μεξικάνους και τους ξένους επισκέπτες να προβληματιστούν σχετικά με τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι Μεξικανοί, έχουμε το προνόμιο να διαθέτουμε την κληρονομιά της φυλής των Μάγια και θα εργαστούμε σκληρά για να μετατρέψουμε το τέλος αυτού του κύκλου των Μάγια σε μια πραγματική επιτυχία για τη χώρα μας."
Η ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΓΙΑ
Έρευνα, μετάφραση, κείμενο: Luis Gómezbeck (Λούης Γκόμεζμπεκ) – 21 Δεκεμβρίου 2011 – Πρεσβεία του Μεξικού στην Αθήνα
ΟΙ ΜΑΓΙΑ
Οι Μάγια είναι λαός της Κεντρικής Αμερικής. Καταλαμβάνει μια συνεχή έκταση στο Νότιο Μεξικό, στη Γουατεμάλα και στο Βόρειο Μπελίζ και μιλά διάφορες γλώσσες της γλωσσικής οικογένειας των Μάγια. Οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές διαίρεσαν τις περιοχές που ζουν οι λαοί των Μάγια σε τρείς ζώνες: βόρεια, κεντρική και νότια. Η γεωγραφική αυτή διαίρεση συμπίπτει και με τη γλωσσική.
Πριν από την κατάκτηση του Μεξικού από τους Ισπανούς, οι Μάγια είχαν αναπτύξει το λαμπρότερο πολιτισμό του δυτικού ημισφαιρίου. Ασκούσαν τη γεωργία, έκτιζαν πέτρινα σπίτια και πυραμιδοειδείς ναούς, κατεργάζονταν το χαλκό και το χρυσό, γνώριζαν την υφαντουργία και χρησιμοποιούσαν μια μορφή ιερογλυφικής γραφής. Οι ρίζες του πολιτισμού των Μάγια φτάνουν πολύ πίσω στην προϊστορία, πέρα από τα 2000 π.Χ., όπου αντιστοιχεί η Αρχαϊκή Περίοδος. Μετά αρχίζει η Προκλασική Περίοδος που χρονολογείται από το 2000 π.Χ. έως το 250 μ.Χ., ακολουθεί η Κλασική Περίοδος μέχρι το 1000 μ.Χ. και τέλος από το 1000 μ.Χ. με 1540 μ.Χ. χρονολογείται η Μετακλασική Περίοδος.
Τα κέντρα των μεγάλων πόλεών τους περιλάμβαναν μια ορθογώνια πλατεία που περιβαλλόταν από τις τρεις ή τέσσερις πλευρές της από τεχνητούς λόφους ή εξέδρες. Πολλές φορές αυτές οι πλατείες ήταν χτισμένες σε τεχνητά επίπεδα αναχώματα. Στην επίπεδη επιφάνεια των ψηλών πυραμίδων χτίζονταν ναοί. Στις πλατείες υπήρχαν και χαμηλές πυραμίδες που χρησίμευαν για βάσεις ανακτόρων με πολλά δωμάτια που ανήκαν, κυρίως, σε αριστοκράτες. Τα μικρά κέντρα αποτελούνταν από μια πλατεία, τα μεγάλα, όμως, είχαν αρκετές που κάλυπταν τεράστιες εκτάσεις. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των πόλεων ήταν το γήπεδο όπου παίζονταν το πολύ διαδεδομένο παιχνίδι της μπάλας.
Τα αρχαιολογικά μνημεία που διασώθηκαν μέχρι τις μέρες μας, μας επιτρέπουν να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο πολιτισμός τους έφτανε στο επίπεδο των περισσότερο γνωστών πολιτισμών της αρχαιότητας, της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Ινδίας κ.ά. Ανέπτυξαν σημαντικά την αρχιτεκτονική τους, δείγματα της οποίας έχουμε αρκετά. Έφτιαξαν πυραμίδες, ναούς, άλλα κτίρια που στολίστηκαν με αξιοθαύμαστα κομψά σχέδια, γλυπτά και ζωγραφιστά. Όπως όλες οι φυλές της Αμερικής, έτσι και οι Μάγια κτυπήθηκαν σκληρά από τους Ισπανούς κατακτητές και σιγά - σιγά άρχισαν να εξαφανίζονται.
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ
Τα ιερογλυφικά των Μάγια είναι από τις εμφανισιακά πιο εντυπωσιακές γραφές στον κόσμο. Επίσης είναι από τις πολυπλοκότερες, αφού εμπεριέχει εκατοντάδες μοναδικούς χαρακτήρες με τη μορφή ανθρώπων, ζώων, υπερφυσικών όντων, αντικειμένων και αφηρημένων σχεδίων. Οι χαρακτήρες τους είναι είτε λογογράμματα (που εκφράζουν έννοιες) είτε συλλαβογράμματα (που προσδιορίζουν ήχους) και χρησιμοποιούνται για το σχηματισμό λέξεων, φράσεων και προτάσεων. Στην πραγματικότητα οι Μάγια μπορούσαν να γράψουν οτιδήποτε μπορούσαν να εκφράσουν προφορικά.
Η οπτική τοποθέτηση των ιερογλυφικών των Μάγια είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Με μια πρώτη ματιά τα ιερογλυφικά εμφανίζονται να είναι περίπλοκα τετραγωνάκια που έχουν τοποθετηθεί σε ένα πλέγμα. Στην πραγματικότητα κάθε τετραγωνάκι είναι ένα σύνολο ιερογλυφικών και περιέχει από ένα μέχρι πέντε χαρακτήρες, συχνά σχηματίζοντας μια λέξη ή ακόμη και μια ολόκληρη πρόταση.
Υπάρχουν αρκετές ομάδες ιερογλυφικών στη γραφή των Μάγια. Η πρώτη ομάδα είναι οι αριθμητικοί χαρακτήρες. Όπως και εμείς έτσι και οι Μάγια σχημάτιζαν τους αριθμούς με την αρχή της θεσιακής σημειογραφίας. Αυτό σημαίνει ότι η θέση ενός ψηφίου φανερώνει την πραγματική του αριθμητική αξία. Για παράδειγμα, το ψηφίο 7 σημαίνει επτά όταν βρίσκεται στο τέλος ενός αριθμού, αλλά αν βρίσκεται μια θέση αριστερά τότε σημαίνει εβδομήντα. Μαθηματικά μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι το ψηφίο πολλαπλασιάζεται με τη βάση του 10 υψωμένη στην θέση του ψηφίου μέσα στον αριθμό:
700 = 7 x 102
70 = 7 x 101
7 = 7 x 100
Παρομοίως και στη γραφή των Μάγια η θέση του ψηφίου καθορίζει και την πραγματική αξία του. Όμως αντίθετα με το δικό μας αριθμητικό σύστημα που θέτει ως βάση του το 10, το σύστημα των Μάγια (και γενικότερα των φυλών της Κεντρικής Αμερικής) θέτει ως βάση του το 20.
Ακόμη μια διαφορά με το δικό μας σύστημα, όπου κάθε ψηφίο αναπαριστάται με ένα σύμβολο (0, 1, 2, 3 κ.ο.κ.), οι Μάγια είχαν μόνο τρία βασικά σύμβολα: μια τελεία για την αξία του 1, μια παύλα για την αξία του 5 και οβάλ για την αξία του 0.
Οι αριθμητικοί συνδυασμοί αυτών των ψηφίων σχηματίζουν αξίες από το μηδέν μέχρι το δεκαεννέα. Για παράδειγμα, το 4 σχηματίζεται από τέσσερις τελείες, το 7 από μια παύλα και δύο τελείες και το 19 από τρεις παύλες και τέσσερις τελείες 3 x 5 + 4 x 1 = 19. Οι αριθμοί άνω του 20 γράφονταν με τη χρήση της θεσιακής σημειογραφίας, βάζοντας τη μεγαλύτερη σε αξία μονάδα στο πάνω μέρος.
«Ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Πρώτο Πατέρα και την Πρώτη Μητέρα
την ημέρα 4 Αχάου 8 Κουμκού του ημερολογίου μας».
(13 Αυγούστου του 3114 π.Χ. του γρηγοριανού ημερολογίου)
Από το βιβλίο «Πόπολ Βούχ»
Παλιές Ιστορίες των Ινδιάνων Κιτσές από τη Γουατεμάλα
Η ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΓΙΑ
Σύμφωνα με την κοσμογονία των Μάγια, η δημιουργία του σύμπαντος δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός που συνέβη κάποτε, αλλά ήταν μια συνεχής δημιουργική διαδικασία, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους κύκλους της φύσης. Οι Μάγια πίστευαν ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε και καταστράφηκε αλλεπάλληλες φορές, λόγω θεϊκής παρέμβασης, κάτι το οποίο δημιούργησε μια αλυσίδα από συμπαντικούς κύκλους, στους οποίους είχαν υπάρξει διάφορα ήδη ανθρώπων.
Θεωρούσαν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε με σκοπό να φιλοξενεί σκεπτόμενα και συνειδητά όντα, με ικανότητα αντίληψης, αναγνώρισης και κατάνυξης. Οι θεότητες από την πλευρά τους τρέφονταν με τις προαναφερθείσες αρετές των θνητών και έτσι συνέχιζαν να δημιουργούν ζωή προς όφελος του ίδιου του ανθρώπου.
Όπως ακριβώς αναφέρουν άλλες κοσμογονίες άλλων πολιτισμών, έτσι και ο πολιτισμός των Μάγια αναφέρει πως «στην αρχή ήταν η σιωπή και το σκότος. Τίποτα δεν υπήρχε και ήταν ο λόγος, που δημιούργησε το σύμπαν».
Ο άνθρωπος, κατά τη δημιουργία του, πέρασε από διάφορες δοκιμασίες έως ότου πάρει την τελική του μορφή. Στην πρώτη απόπειρα το υλικό που χρησιμοποιήθηκε ήταν ο πυλός, «αλλά είδαν οι δημιουργοί ότι δεν ήταν γερό υλικό, δεν μπορούσαν οι άνθρωποι να περπατήσουν και να αναπαραχθούν. Στην αρχή ο άνθρωπος μιλούσε αλλά δεν είχε ανεπτυγμένη αντίληψη».
Στη δεύτερη απόπειρα, οι δημιουργοί χρησιμοποίησαν ξύλο, «οι μορφές είχαν ανθρωποειδές σχήμα με ικανότητα ομιλίας και αναπαραγωγής, αλλά δεν είχαν ψυχή, αντίληψη και μνήμη. Περιφέρονταν χωρίς προορισμό».
Στην τρίτη απόπειρα δημιουργήθηκαν τέσσερις άνθρωποι από καλαμπόκι: οι Μπαλάμ-Κιτσέ (Ιαγουάρος του Ήλιου), Μπαλάμ-Ακάμπ (Ιαγουάρος της Γης), Μπαλάμ-Μαουκουτά (Ιαγουάρος της Σελήνης) και Μπαλάμ-Ικί (Ιαγουάρος του Ανέμου). Και οι τέσσερις ήταν προικισμένοι με νοημοσύνη, όραση και ομιλία. Μπορούσαν να περπατούν και να πιάνουν. Ήταν καλοί και ωραίοι.
Η δημιουργία του ανθρώπου για τους Μάγια ταυτίζεται με την καλλιέργεια της πιο σημαντικής τροφής τους: το καλαμπόκι. Από κίτρινο και λευκό καλαμπόκι πλάσθηκε η σάρκα του και από καλαμποκίσια ζύμη πλάσθηκαν τα χέρια και τα πόδια του.
Έτσι, ο άνθρωπος είχε επίγνωση των θεών και του εαυτού του ως θεϊκό δημιούργημα. Αυτός είναι σε γενικές γραμμές ο μύθος για τη δημιουργία του ανθρώπου, ο οποίος έχει την αποστολή να συντηρεί και να λατρεύει τους θεούς, τη γη και τα ζώα (που στερούνται αντίληψης). Μάλιστα, οι Μάγια πίστευαν ότι χωρίς τον άνθρωπο οι θεοί ήταν καταδικασμένοι να πεθάνουν και χωρίς τους θεούς, ολόκληρο το σύμπαν μπορούσε να αφανιστεί.
Για να «θρέφει» τους θεούς, ο άνθρωπος έπρεπε να τους προσφέρει καπνούς από λιβάνια, αρώματα από λουλούδια, μυρωδιές από φρούτα και από λαχανικά, καθώς και ατμούς από μαγειρεμένα φαγητά. Κυρίως όμως, ο άνθρωπος έπρεπε να προσφέρει στους θεούς το δικό του αίμα (αφού και από το ιερό αίμα [ενέργεια] των θεών πλάσθηκε ο άνθρωπος). Έτσι δικαιολογείται η πράξη των ανθρωποθυσιών.
Όσον αφορά στη δομή του σύμπαντος, οι Μάγια πίστευαν ότι χώρος και χρόνος δεν είναι δυο διαφορετικές έννοιες, αλλά ότι ο χρόνος δεν είναι άλλο από την κίνηση του χώρου. Στις ανατολίτικες και αμερικάνικες θρησκείες ο χρόνος αντιλαμβάνεται ως μια κυκλική κίνηση. Αντίθετα, οι ιουδαίο-χριστιανικές θρησκείες αντιλαμβάνονται το χρόνο ως μια γραμμική κίνηση.
Τα πιστεύω των Μάγια είχαν γραφτεί ιερογλυφικά πριν από την άφιξη των Ισπανών. Ύστερα όμως από την κατάκτηση της ηπείρου, μελετητές αποκρυπτογράφησαν τα σύμβολα και τα μετέφρασαν σε σύγχρονες γλώσσες. Αυτά τα πιστεύω έχουν επιβιώσει ανά των αιώνων και ακόμα και σήμερα, αυτόχθονες φυλές της περιοχής διαδίδουν αυτούς τους μύθους.
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΜΑΓΙΑ
Το ημερολόγιο των Μάγια θεωρείται το ακριβέστερο ημερολόγιο που δημιουργήθηκε ποτέ από οποιονδήποτε γνωστό πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού. Βασίζεται σε τρείς κύκλους: έναν κεντρικό κύκλο 365 ημερών, έναν ιερό κύκλο 260 ημερών και ένα μεγάλο κύκλο 5.125 ετών. Στις 21 Δεκεμβρίου του 2012 ολοκληρώνεται ένας μεγάλος κύκλος.
Οι Μάγια αστρονόμοι είχαν υπολογίσει με ακρίβεια τους κύκλους της Σελήνης και της Αφροδίτης, πλανητικές συνόδους και διελεύσεις, εκλείψεις, ηλιοστάσια και ισημερίες μέχρι την προαναφερθείσα ημερομηνία. Εκτός από τα εξελιγμένα μαθηματικά τους, είχαν και το προνόμιο της τοποθεσίας σε σχέση με την παρατήρηση του Ήλιου. Οι περισσότερες πόλεις τους ήταν πάνω στον Τροπικό του Καρκίνου και σε αυτά τα γεωγραφικά πλάτη, κατά τη διάρκεια του θερινού και του χειμερινού ηλιοστασίου, ο Ήλιος περνάει ακριβώς πάνω από τα κεφάλια τους το μεσημέρι και δεν σχηματίζει σκιά. Οι αστρονόμοι των Μάγια παρατήρησαν ότι το χειμερινό ηλιοστάσιο μετακινείται με πολύ αργό ρυθμό στον ουράνιο θόλο και σε αυτόν το ρυθμό στήριξαν το μεγάλο κύκλο των 5.125 ετών.
Σύμφωνα με τη μυθολογία των Μάγια, ο κόσμος στον οποίο ζούμε θα τελειώσει όταν το χειμερινό ηλιοστάσιο θα ευθυγραμμισθεί με το Σκοτεινό Ρήγμα του Γαλαξία μας, (δηλαδή αυτό που θεωρούσαν ως πύλη του Κάτω Κόσμου), στο κέντρο του Γαλαξία μας. Το εν λόγω ρήγμα τοποθετείται στις 26 μοίρες του αστερισμού του Τοξότη και παρόλο που το κέντρο του Γαλαξία μας δεν είναι ορατό ούτε με υπερσύγχρονα τηλεσκόπια, ούτε με υπεριώδεις ακτίνες, οι αστρονόμοι των Μάγια είχαν υπολογίσει σωστά όχι μόνο την θέση του, αλλά και το πότε θα «πέσει» πάνω του το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Έτσι, υπολόγισαν ότι η φαινομενική μετακίνηση των ηλιοστασίων και των ισημεριών το 2012 θα οφείλεται στην απόκλιση του άξονα της Γης κατά την περιστροφή της από τον Ήλιο. Η σύγχρονη επιστήμη ονομάζει το φαινόμενο «μετάπτωση των ισημεριών». Οι αστρονόμοι των Μάγια είχαν μετρήσει με ακρίβεια την ταχύτητα της μετάπτωσης, χωρίς να είμαστε βέβαιοι ότι είχαν συναίσθηση του τι μετρούσαν. Το σίγουρο είναι ότι η απόκλιση του άξονα διαγράφει έναν πλήρη κύκλο σε περίπου 25.800 χρόνια. Σύμφωνα με την κοσμογονία των Μάγια, η δημιουργία αποτελείται από πέντε μεγάλους κύκλους των 5.125 ετών, δηλαδή 25.625 χρόνια.
Το 2012 θα έχουν περάσει περίπου 25.800 χρόνια από την τελευταία φορά που το χειμερινό ηλιοστάσιο «έπεσε» πάνω σε αυτό που οι Μάγια αποκαλούσαν Σκοτεινό Ρήγμα και σύμφωνα με την τελευταία σελίδα του «Κώδικα της Δρέσδης», του πιο σημαντικού κειμένου των Μάγια που διασώθηκε από το μένος των Ισπανών Ιεροεξεταστών, το «τέλος του κόσμου» θα έρθει με νερό.
Για τους περισσότερους ειδικούς επιστήμονες, οι «προφητείες» των Μάγια για το τέλος του κόσμου είναι σκέτη μυθολογία. Το περίφημο ημερολόγιο των Μάγια, στο οποίο βασίζεται όλη η σχετική «καταστροφολογία», ναι μεν μετράει το χρόνο μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου του 2012, αλλά δεν σταματάει εκεί. Οι Μάγια, όπως προείπαμε, είχαν κυκλική αντίληψη του χρόνου και το ημερολόγιό τους δεν θα μπορούσε παρά να είναι και αυτό κυκλικό.
Οι Μάγια χρησιμοποιούσαν το ημερολόγιο των 365 ημερών, (γιάαμπ/jaab), για την καθημερινή τους ζωή, ακολουθώντας την περιστροφή της Γης γύρω από τον Ήλιο, ενώ συγχρόνως χρησιμοποιούσαν το ημερολόγιο/περίοδος των 260 ημερών, (τσόλκιν/tzolkin), για τις θρησκευτικές τους εορτές, όπως και άλλοι λαοί της Κεντρικής Αμερικής.
Ένα γιάαμπ χωρίζονταν σε 18 «μήνες» των 20 ημερών, συν 5 ημέρες «κακής» τύχης στο τέλος του, που ονομάζονταν γουαγιέμπ/wayeb.
Παρομοίως με το δικό μας ημερολόγιο, οι ημέρες ενός μηνός αναπαριστάνονταν με αριθμούς, αλλά η πρώτη ημέρα του μήνα ήταν το 0 και όχι το 1. Για παράδειγμα η πρώτη μέρα του μήνα Pop ήταν 0 Pop.
Το δεύτερο ημερολόγιο, το τσόλκιν, ήταν λίγο παράξενο διότι αντί να έχει μια εβδομάδα, έχει δύο εβδομάδες με διαφορετική διάρκεια η κάθε μία που εξελίσσονταν συγχρόνως:
- Η μια εβδομάδα αποτελείτο από 13 ημέρες που η καταγραφή τους ήταν από το 1 μέχρι το 13.
- Η δεύτερη εβδομάδα αποτελείτο από 20 ημέρες. Η περίοδος των 260 ημερών δεν αναφέρονταν σε χρόνια ή μήνες, αλλά συσχετίζονταν με τα άλλα ημερολόγια των Μάγια.
Τα ημερολόγια γιάαμπ και τσόλκιν σχημάτιζαν έναν ημερολογιακό κύκλο 52 ετών. Ο ημερολογιακός κύκλος χρησιμοποιούνταν όχι μόνο από τους Μάγια, αλλά και από άλλους λαούς της Κεντρικής Αμερικής, όπως τους Αζτέκους, τους Μιξτέκους και τους Ζαποτέκους.
Για χρονολογικές περιόδους μεγαλύτερες των 52 ετών χρησιμοποιούσαν το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου, ένα εξαιρετικά μεγάλο χρονολογικό σύστημα που συμπεριελάμβανε πέντε μεγάλους χρονολογικούς κύκλους και μπορούσε να καθορίσει χρονολογικές περιόδους περίπου 5,125 ετών. Όπως και το ημερολόγιό μας χρησιμοποιεί τρεις αριθμούς για να περιγράψει τρεις χρονολογικές μονάδες (το έτος, το μήνα και την ημέρα), το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου χρησιμοποιούσε πέντε αριθμούς για να περιγράψει πέντε χρονολογικές μονάδες.
Η μικρότερη μονάδα για το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου ήταν η ημέρα και ονομάζονταν Κιν/Κin. Είκοσι Κιν σχημάτιζαν ένα Ουίναλ/Uinal), στη συνέχεια δεκαοχτώ Ουίναλ συμπλήρωναν ένα Τουν/Τun, το οποίο είχε 360 ημέρες (σχεδόν ένα έτος). Είκοσι Τουν έκαναν ένα Κατούν/Κatun που είναι σχεδόν 19 έτη και 8 μήνες, ενώ η μεγαλύτερη χρονολογική μονάδα ήταν το Μπακτούν/Βaktun, είκοσι Κατούν ή περίπου 394 έτη και 6 μήνες. Σε αντίθεση με το σύγχρονο ημερολόγιο η πρώτη ημέρα τους δεν ήταν το ένα (1η Ιανουαρίου π.χ.) αλλά το μηδέν.
Για λόγους ευκολίας οι αρχαιολόγοι αποφάσισαν να μην γράφουν τον αριθμό και το όνομα κάθε μονάδας για το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου, αλλά να γράφουν μόνο τους αριθμούς χωρισμένους από τελείες, ξεκινώντας από τον αριθμό της μεγαλύτερης περιόδου. Επί παραδείγματι, 9 Μπακτούν, 3 Κατούν, 17 Τουν, 8 Ουίναλ και 11 Κιν γράφονται 9.3.17.8.11.
Το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου συνοδεύεται πάντοτε από τον ημερολογιακό κύκλο (το τσόλκιν και το γιάαμπ) για να προσδιοριστεί η ακριβής χρονολογία. Καθώς οι αρχαιολόγοι βρήκαν μνημεία των Μάγια με επιγραφές που περιέχουν τη χρονολογία σε μορφή του Ημερολογίου Μακράς Περιόδου, μπόρεσαν να τις αντιστοιχίσουν με χρονολογίες του γρηγοριανού ημερολογιακού συστήματος.
Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η αντιστοίχιση κοινών γεγονότων (αστρονομικών ή ιστορικών). Παρόλο που τελικά υπάρχουν περισσότερες από μία αντιστοιχίσεις, αυτή που χρησιμοποιείται ευρύτερα θέτει τη χρονολογία 0.0.0.0.0 του Ημερολογίου Μακράς Περιόδου στην ημερομηνία 11 Αυγούστου του 3114 π.Χ.
21 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2012
Σύμφωνα με το Πόπολ Βουχ/Popol Wuj, ένα βιβλίο που περιγράφει λεπτομέρειες από την ιστορία της δημιουργίας, όπως την περιγράφει η παράδοση της φυλής Κιτσέ/Quiché των Μάγια, ζούμε στον τέταρτο κόσμο. Το Πόπολ Βουχ περιγράφει τις τρεις πρώτες δημιουργίες του κόσμου, όπου οι θεοί δεν κατάφερναν να πλάσουν ανθρώπινα όντα έτι ακριβώς όπως τα επιθυμούσαν. Όμως τελικά την τέταρτη φορά που έφτιαξαν τον κόσμο είχαν περισσότερη επιτυχία και σε αυτά, οπότε η μορφή τους είναι αυτή που έχει ο άνθρωπος τελικά.
Σύμφωνα με το Ημερολόγιο Μακράς Περιόδου, η προηγούμενη δημιουργία τελείωσε με τη συμπλήρωση του 13ου Μπακτούν, δηλαδή με την ημερομηνία 12.19.19.17.19. Η επόμενη ίδια ημερομηνία θα έρθει στις 20 Δεκεμβρίου του 2012 και θα ακολουθήσει η αρχή του 14ου Μπακτούν στις 21 Δεκεμβρίου του 2012 (ημερομηνία 13.0.0.0.0.).
Για τη δημιουργία του ανθρώπου υπάρχει μόνο μια αναφορά στο 13ο Μπακτούν, η οποία βρέθηκε στο μνημείο 6 στο Τορτουγέρο/Tortuguero. Δυστυχώς η επιγραφή δεν διασώζεται σε καλή κατάσταση και το υπόλοιπο κείμενο έχει χαθεί. Ένα άρθρο στο περιοδικό «Códices» σχετικά με το Τορτουγέρο αναφέρει: «…το μνημείο 6 του Τορτουγέρο είναι το επίκεντρο συζητήσεων καθώς φέρει τη μοναδική επιγραφή που αναφέρεται στο τέλος του 13ου Μπακτούν που θα συμβεί το 2012. Μελετητές πιστεύουν ότι αναφέρεται στο “τέλος του 13ου Mπακτούν που θα συμβεί το 2012”. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να διαβάσουμε κατόπιν της φράσης “θα συμβεί”», όπως δεν μπορούμε να διαβάσουμε το τελευταίο ιερογλυφικό, οπότε και να καταλάβουμε εάν αναφέρεται ή όχι σε καταστροφή του κόσμου».
Φράσεις που έχουν διασωθεί και που ενδεικτικά αναφέρονται στο περιοδικό «Archaeology Now» είναι οι ακόλουθες: «θα κατέβει...», «το 13ο Μπακτούν θα ολοκληρωθεί…», «θα είναι η κάθοδος...», «θα παρουσιαστεί…», «εννέα θεοί στη…», οι οποίες όμως δεν μιλούν ξεκάθαρα για καταστροφή, τουλάχιστον έτσι απομονωμένες όπως ανακαλύφθηκαν.
Ίδια άποψη εκφράζουν και οι μελετητές Marcus Eberl και Christian Prager, λέγοντας: «Τα γεγονότα που συνδέονται με το τέλος αυτού του Μπακτούν δεν μπορούν να διαβαστούν, αλλά απ’ ότι είναι στη διάθεσή μας μπορούμε να καταλάβουμε ότι έχουν να κάνουν με τον ερχομό από ψηλά κάποιας θεότητας. Η λέξη όμως «ερχομός» σε κείμενα των Μάγια συναντάται και αναφερόμενη σε τελετές, άρα δεν είναι απαραιτήτως κάτι το καταστροφικό αλλά μπορεί να έχει και ευχάριστη διάθεση».
Είναι προφανές από τις δηλώσεις των μελετητών ότι το κείμενο είναι τόσο ελλιπές και απόκρυφο που είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τι πίστευαν οι αρχαίοι Μάγια ότι θα συμβεί στο τέλος του Μπακτούν. Καθώς οι περισσότερες εικασίες σχετικές με την αρχή μιας «νέας εποχής» από την 21η Δεκεμβρίου του 2012 υπονοούν ότι βασίζονται στην «προφητεία» των Μάγια και στην αρχή ενός νέου κύκλου 13 Μπακτούν, έχει ενδιαφέρον να μελετήσουμε τι εξιστορούν οι ίδιοι οι Μάγια ότι συνέβη στο τέλος των προηγούμενων κύκλων και στην επακόλουθη αρχή των νέων.
Οι μεγάλοι κύκλοι τελειώνουν με καταστροφή. Οι θεοί έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν τον τέλειο κόσμο, αλλά στο τέλος του πειράματος τον καταστρέφουν.
ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΗΛΙΟΙ (ΚΥΚΛΟΙ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ)
Ο Ήλιος του Ιαγουάρου
Ο πρώτος κόσμος ονομάστηκε ο Ήλιος του Ιαγουάρου και όταν ο κόσμος καταστράφηκε οι άνθρωποι που υπήρχαν τότε καταβροχθίστηκαν από τους ιαγουάρους.
Ο Ήλιος του Ανέμου
Ο δεύτερος κόσμος ονομάστηκε ο Ήλιος του Ανέμου και όταν και αυτός καταστράφηκε από τεράστιους τυφώνες, οι άνθρωποι μεταμορφώθηκαν σε πιθήκους.
Ο Ήλιος της Καταιγίδας
Ο τρίτος κόσμος ονομάστηκε ο Ήλιος της Καταιγίδας. Καταστράφηκε όμως από μια πύρινη βροχή και τα μόνα πλάσματα που σώθηκαν ήταν τα πουλιά, γιατί μόνο εκείνα μπορούσαν να πετάξουν και να βρουν καταφύγιο.
Ο Ήλιος του Νερού
Ο τέταρτος κόσμος ονομάστηκε ο Ήλιος του Νερού και καταστράφηκε από ένα μεγάλο κατακλυσμό που κράτησε 52 χρόνια. Σώθηκαν μόνο ένας άνδρας και μια γυναίκα, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο σε μια γιγάντια κουφάλα ενός δέντρου. Δεν υπάκουσαν όμως στις εντολές των θεών και εκείνοι τους τιμώρησαν, μεταμορφώνοντάς τους σε σκυλιά.
Ο Πέμπτος Ήλιος
Ο Κουκουλκάν δημιούργησε τον πέμπτο κόσμο μαζεύοντας από τον Κάτω Κόσμο τα οστά των ανθρώπων προηγούμενων εποχών. Τους έδωσε ζωή χύνοντας πάνω τους το ίδιο του το αίμα. Ο τωρινός κόσμος αποτελεί τον πέμπτο ήλιο, που ονομάστηκε ο Ήλιος της Κίνησης, και οι Μάγια πίστευαν ότι θα καταστρεφόταν κάποια μέρα.
Όσο πλησιάζει η 21η Δεκεμβρίου του 2012, οι άνθρωποι ενδιαφέρονται υπέρ του δέοντος για τις λεγόμενες «προφητείες» των Μάγια. Μελέτες, βιβλία, δοκίμια, ημερολόγια, ταινίες, ντοκιμαντέρ και πληθώρα προϊόντων που σχετίζονται με την επικείμενη «συντέλεια του κόσμου», έχουν βρει χώρο στα ράφια των καταστημάτων. Εμφανίστηκαν από το πουθενά ιερείς, ψευτοιερείς, προφήτες, ερμηνευτές, αρχαιολάτρες που μελετούν ή δήθεν μελετούν τα σημάδια. Για την καταστροφολογία φαίνεται να ευθύνεται ο Αμερικανός ιστορικός τέχνης και μεταφυσικός Joseph Argüelles, ο οποίος το 1987 δημοσιοποίησε πρώτος τις θεωρίες του για τις «προφητείες» των Μάγια, χωρίς βέβαια την έγκριση της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.
Δεδομένων των ελλείψεων από τα εναπομείναντα κείμενα και των μη ολοκληρωμένων συμπερασμάτων που εκμαιεύουμε από αυτά, έγκειται μάλλον στη διακριτική ευχέρεια του καθενός να πιστέψει ή όχι στην επικείμενη καταστροφή, που και αν ακόμα έρθει ίσως να μην είναι αρνητική. Ακόμα και σύμφωνα με τους Κινέζους, που μιλούν επίσης για έντονες εξελίξεις, εξερχόμαστε του 8ου επιπέδου της ύλης μπαίνοντας στο 9ο επίπεδο του πνεύματος. Ίσως τελικά οι σφοδρές αλλαγές να σημαίνουν κατάρρευση του οικονομικού και πολιτικού συστήματος, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να αγκαλιάσει τη φύση και το περιβάλλον ξανά και διατρέχοντας αλλαγές, ανατροπές ή ενδεχόμενες καταστροφές, να προσεγγίσει τελικά το θείο.
ΠΗΓΕΣ
Lo esencial del Calendario Maya – Los señores del tiempo. Editorial Verás. México.
Popol Wuj – Antiguas historias de los indios Quichés de Guatemala. Editorial Porrúa. México.
Mitologías Mesoamericanas. Editorial Porrúa. México.
Códices. Ediciones Tiempos. México.
Mayan Culture. Royal Academy of Arts Editions. England.
Archaeology Now. Archaeologists' Publishers. USA.
Οι Μάγια. Εκδόσεις Καθημερινή. Ελλάδα.
Παγκόσμια Μυθολογία. Εκδόσεις Σκάϊ. Ελλάδα.
ΥΓ. Ευχαριστούμε πολύ τον Πρέσβη του Μεξικού, τον Luis Gómezbeck αλλά και το προσωπικό της Πρεσβείας για την φιλοξενία και γι αυτήν την ιδιαίτερα διαφωτιστική συνέντευξη σχετικά με την ιστορία των Maya αλλά και τις λεγόμενες "προφητείες" τους. Μας δίνεται έτσι η ευκαιρία να σχηματίσουμε μια δική μας εικόνα για το φερόμενο ως "επερχόμενο τέλος του κόσμου" μέσα από μία ασφαλή και έγκυρη πηγή, που βασίζει την έρευνά της σε αποδεκτές από την διεθνή επιστημονική κοινότητα πληροφορίες και πηγές.
