Σοφία Ροηλίδου
Καθηγήτρια νέας ελληνικής γλώσσας (ενήλικοι-παιδιά)
Υποψήφια Διδάκτωρ Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε Μαδρίτης

Το κείμενο που παρουσιάζεται στη συνέχεια έχει χαρακτήρα εκπαιδευτικό και θέλει να δώσει στους γονείς κάποιες χρήσιμες, πρακτικές, ακριβείς και απλές συμβουλές με σκοπό να βοηθήσουν τα παιδιά τους στην εκμάθηση μιας γλώσσας, σε αυτήν την περίπτωση στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Το καλοκαίρι είναι μια καλή ευκαιρία για να μάθουν αυτήν τη γλώσσα, και πιο συγκεκριμένα, τώρα που έρχονται οι διακοπές. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν την ελληνική γλώσσα στην παραλία, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού με το αυτοκίνητο, μιας εκδρομής κλπ. Υπάρχει δυνατότητα εξάσκησης της γλώσσας και παιχνιδιού με αυτήν, με σκοπό να την μάθουν καλύτερα ή/και σε άλλες περιπτώσεις να μην την ξεχάσουν.

Μερικά παραδείγματα αυτού του είδους παιχνιδιών:

• Να βρουν λέξεις που αρχίζουν από ένα συγκεκριμένο γράμμα, για παράδειγμα: το γράμμα Ε. Κερδίζει αυτός που θα βρει περισσότερες λέξεις.

• Να βρουν λέξεις που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη κατηγορία (π.χ. τι μπορούμε να βρούμε σε μια κουζίνα, στην πόλη, σε ένα αυτοκίνητο, κλπ)

• Παιχνίδια με αριθμούς (π.χ. πόσο κάνει 6 και 5; κλπ) αυξάνοντας σταδιακά τη δυσκολία των αριθμητικών πράξεων

• Τραγούδια, να τα μάθουν και να τα τραγουδούν

• Να δίνουν το όνομα στα πράγματα (πώς το λένε “αυτό” [δείχνοντας] στα ελληνικά; Το παιχνίδι “βλέπω-βλέπω”)

• “Ψυχολογικά” παιχνίδια: ο ένας λέει μια λέξη και ο επόμενος λέει την πρώτη λέξη που του έρχεται στο μυαλό ή κατασκευάζεται μια σκηνή θεάτρου και αρχίζει μια ιστορία, κάθε ένας αρχίζει μια φράση από “ευτυχώς” ή “δυστυχώς” και ούτω καθεξής.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να μου γράψετε αν θέλετε (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), καλό καλοκαίρι!

Η ψυχολογία του παιδιού στη διαδικασία της μάθησης: Μοντέλο διδασκαλίας

Κίνητρο

Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει ένα κίνητρο ώστε το παιδί να δουλεύει με όρεξη και να αποδίδει η δουλειά του. Αυτό που μπορεί να το κινητοποιήσει μπορεί να είναι:

• Κάποιο είδος συναγωνισμού ώστε να νιώθει ότι αν το κάνει καλά, καλύτερα από τον μεγάλο, θα κερδίσει, πχ. διαβάζουμε το κείμενο με χρονόμετρο, διαγωνισμός ποιος θα πει τις πιο πολλές λέξεις κλπ. Καμιά φορά μπορεί να κάνει ο μεγάλος και κάποιο λάθος επίτηδες ώστε να τον διορθώσει το παιδί και να νιώσει ότι τα λάθη είναι φυσικά και ανθρώπινα και ακόμη και οι μεγάλοι μπερδεύονται και άρα μπορεί και αυτό να συνεχίζει να προσπαθεί ακόμη και αν κάνει λάθη. Δηλαδή ξεπερνάει το σύμπλεγμα του λάθους και ταυτόχρονα νιώθει ότι ξέρει πολλά πράγματα αφού μπορεί να διορθώνει τον μεγάλο. Είναι πολύ σημαντικό αν μπορεί να «διδάξει» κάποιο άλλο, ίσως μικρότερο (αλλά αυτό δεν έχει πολλή σημασία) παιδί, όλοι μαθαίνουν πολύ καλά αυτό που προσπαθούν να εξηγήσουν σε κάποιον άλλο γιατί χρειάζεται να το έχουν εμπεδώσει για να το εξηγήσουν καλά και γιατί νιώθουν σημαντικοί και χρήσιμοι κάνοντάς το

• Ένα “βραβείο”: κάτι υλικό ή μια υπόσχεση για μια δραστηριότητα, πχ. φαγητό, ένα παιχνίδι, υπόσχεση για βόλτα, σφραγίδες, αυτοκόλητα... Καλύτερα να αποφεύγονται τα παιχνίδια της μόδας, πχ. κούκλες σούπερμαν κλπ. με τα οποία μπορεί να παίξει δυο μέρες και μετά να τα ξεχάσει, και να προτιμούνται πιο «διαχρονικά», πχ. αν του αρέσουν τα ζώα τότε ένα βιβλίο με ζώα ή μια βόλτα στο ζωολογικό κήπο ή ένα κουκλάκι ζώο κλπ.
  

• Να γίνει μια καρτέλα με τις επιτυχίες του παιδιού. Αυτό θα βοηθήσει να έχουν υπ'όψιν τους τον χρόνο που περνάει, να συνειδητοποιήσουν τον χρόνο και να τον κάνουν υλικό κατά κάποιο τρόπο βλέποντάς τον στο χαρτί. Επίσης κατά αυτόν τον τρόπο φαίνεται η εξέλιξη της δραστηριότητας και των επιτυχιών, μπαίνει ένα μέτρο στις αμοιβές και δημιουργούνται προσδοκίες. Μία καρτέλα μπορεί να είναι ένα φύλλο με διαφορετικά κουτάκια, που μπορεί να τα γεμίζει κανείς με αυτοκόλητα, ή με ζωγραφιά, ένα ζωγραφιστό χαμόγελο, κλπ.

• Μια επιβράβευση κοινωνική-ηθική, πχ. ένα χαμόγελο, χτυπάμε τα χέρια, μια λεκτική επιβράβευση κλπ.

• Είναι πολύ σημαντικό η επιβράβευση να είναι ακριβώς μετά την επιθυμητή συμπεριφορά και να μην αργεί καθόλου γιατί δεν έχει αποτέλεσμα μετά.

Μέθοδοι διδασκαλίας

• Απλός και κατανοητός τρόπος ομιλίας και περιεχόμενο

• Σχήματα (δηλαδή, πληροφορίες κωδικοποιημένες, είτε σε διαγράμματα, είτε σε περιλήψεις, πχ. για την ορθογραφία όλα όσα τελειώνουν σε –ικός με γιώτα και όμικρον, σύνολα κανόνων και όχι μεμονωμένοι)

• Παραδείγματα

• Υλικό: οπτικό, ακουστικό, απτικό, όσφρηση και γεύση όχι και τόσο συνηθισμένο αλλά χρήσιμο, δηλαδή υλικό που αξιοποιεί όλες τις αισθήσεις

• Χρησιμοποίηση χειρονομιών: μια καινούρια λέξη μπορεί, εκτός από τον ορισμό της που ίσως είναι πολύ μεγάλος και δυσνόητος, να συνδυαστεί με μια χειρονομία, γενικώς τα πάντα να συνδυάζονται μεταξύ τους και να μην είναι μόνο λόγια

Επικοινωνία

Μπορεί κάποιος να εξηγεί επί μια ώρα το κύκλο του νερού για παράδειγμα, να το κατέχει το θέμα και να το εξηγεί πάρα πολύ καλά, με όλους τους σωστούς τρόπους εκπαίδευσης, με παραδείγματα, απλά λόγια και κατανοητά, παραστατική μέθοδο, οπτικο-ακουστικό-απτικό υλικό, αλλά το παιδί να μην καταλάβει και να μην μάθει τίποτα, να κοιτάει πως ανοιγοκλείνει το στόμα του ο άλλος και τι χρώμα έχουν τα δόντια του. Πρέπει πάντα να δίνουμε το λόγο στο παιδί, ακόμα κι αν είναι μόνο για να επαναλάβει αυτό που είπαμε και με ερωτήσεις, στο τέλος αυτό που μαθαίνει και αυτό που πραγματικά του μένει είναι αυτό που μπορεί να πει μόνο του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπεραπλοποιούμε αυτό που λέμε, το παρουσιάζουμε με τρόπο απλό και συγκεκριμένο και με κάποιες λεπτομέρειες και το παιδί μετά μπορεί να το επαναλάβει με τρόπο πιο συμπτυγμένο, είναι φανερό αν το έχει καταλάβει ή όχι. Επίσης έχει αποδειχτεί με μελέτες, ότι η επικοινωνία, ακόμα από πολύ μικρές ηλικίες, αυξάνει κατά πολύ την ευφυία του παιδιού, ο μονόλογος δεν νοείται ούτε ως εκπαίδευση ούτε ως διαπαιδαγώγηση. Για να γίνει διάλογος, το παιδί δεν μπορεί να «ανέβει» στο επίπεδο του μεγάλου οπότε είναι απολύτως απαραίτητο να «κατέβει» ο μεγάλος στο επίπεδο του παιδιού.

Ανάγνωση – Γραφή

Είναι οι πιο σημαντικές δεξιότητες από τις τέσσερις (ακούω {που οδηγεί στο}-μιλάω -διαβάζω {που οδηγεί στο}-γράφω) στη διαδικασία του μαθήματος, αφού οι προηγούμενες δύο, ακούω και μιλάω, καλύπτονται από την επικοινωνία με το παιδί, πχ. όσον αφορά το νόημα του κειμένου, τις άγνωστες λέξεις κλπ. Η ανάγνωση είναι η πιο σημαντική γιατί μέσω αυτής μαθαίνουμε, αν κατακτήσει αυτή τη δεξιότητα, της πρόσληψης και κατανόησης του γραπτού λόγου, και αν φτάσει να του αρέσει και να το κάνει (και να θεωρεί ότι το κάνει) καλά και να το ευχαριστιέται, τότε μπορεί να μαθαίνει μόνος του πολλά πράγματα διαβάζοντας... Μεγάλη έμφαση στην κατανόηση, μπορεί «μηχανικά» κάποιος να διαβάζει άψογα αλλά να μην καταλαβαίνει τι διαβάζει. Αυτό μπορεί να γίνει σταματώντας την ανάγνωση του κειμένου με ερωτήσεις, πχ. του τύπου «Ποιος το έκανε αυτό;» «Ποιο είναι το πρόβλημα του παιδιού;» Από την άλλη μεριά, η γραφή είναι η έκφραση του εαυτού μας και των όσων ξέρουμε, οπότε και αυτή πρέπει να τελειοποιηθεί, αρχίζοντας ακόμα και από τα πιο «απλά», μικρά πράγματα, όπως πχ. τα γράμματα, την ορθογραφία κλπ

Το σημαντικότερο στη διδασκαλία είναι

1. το ενδιαφέρον του παιδιού, και ακόμη και αν δεν τον ενδιαφέρει να το κάνουμε εμείς το θέμα ενδιαφέρον με τρόπους πχ. έχοντας ύφος ότι αυτό που θα δούμε είναι κάτι μυστικό που δεν πρέπει να το πούμε (επικοινωνιακή μέθοδος: θέλει να μοιραστεί το μυστικό μαζί μας) ή διαγωνισμός ή ενθουσιασμός κλπ

2. να προχωράμε βήμα βήμα και να στηριζόμαστε σε ήδη κατακτημένες γνώσεις του παιδιού, να μην παρουσιάζουμε ποτέ κάτι που δεν μπορεί (ή νομίζει πως δεν μπορεί) να κάνει, πάντα να δημιουργούμε ατμόσφαιρα και αίσθηση επιτυχίας.

Η μάθηση πρέπει να γίνεται πολύ ευχάριστη, να δίνει ευχαρίστηση είναι το πιο σημαντικό γιατί έτσι μπορεί κανείς να συνεχίζει να μαθαίνει... Είναι ένα ταξίδι προς τη γνώση, αυτό το ταξίδι μπορεί να γίνεται από τον πιο εύκολο δρόμο ή τον πιο δύσκολο, δύσβατο, τον πιο γρήγορο ή μετά από κύκλους εάν χαθείς και δεν έχεις χάρτη, την πιο όμορφη διαδρομή ή την όχι και τόσο όμορφη... Το θέμα είναι να φτάσεις στον προορισμό σου και πάνω απ’ όλα να έχεις ευχαριστηθεί το ταξίδι.... Γιατί θέλεις να το ξανακάνεις και έχεις κερδίσει πολλά.